Luister goed naar me, stelletje snobs, het is tijd om te erkennen dat we geconfronteerd worden met een kunstenaar die heeft gedaan wat weinig anderen durven te overwegen: het verzoenen van het Oosten en het Westen zonder in het pittoreske te vervallen of in bazaar-exotisme te vervallen. An Qibang, geboren in 1956 in Changwu in Shaanxi, belichaamt deze zeldzame figuur van de kunstenaar die in staat is geweest om te navigeren tussen de eeuwenoude Chinese tradities en de westerse avant-garde om een werkelijk hybride schildertaal te creëren.
Zijn loopbaan begint in armoede en tegenspoed. Gedwongen op jonge leeftijd zijn geboortestreek te verlaten om te overleven, wijdt hij zich eerst aan de handel in juwelen voordat hij zich richt op ambacht. Deze ervaring van de materiële wereld, verre van anekdotisch, vormt een tactiel begrip van schoonheid dat later terug te vinden is in zijn doeken. Want An Qibang is geen kunsttheoreticus: hij is een man die de steen heeft aangeraakt, met jade heeft gewerkt en de weerstand van materialen heeft begrepen.
Zijn artistieke opleiding is verankerd in het onderwijs van He Haixia [1], deze meester van het landschap die de leerling was van Zhang Daqian en een van de oprichters van de School van Chang’an. Deze afstamming is geen toevalligheid: ze plaatst An Qibang in een lijn die altijd heeft geprobeerd de Chinese schilderkunst te vernieuwen door directe observatie van de natuur en technische innovatie. He Haixia, in staat om meer dan tweehonderd verschillende soorten bomen te schilderen, had die minutieuze observatiecapaciteit van de werkelijkheid die later zijn leerling zal kenmerken.
De School van Chang’an en de ontwikkeling van een gevoeligheid
De School van Chang’an, een artistieke beweging die in de jaren zestig ontstond onder de impulsen van He Haixia en zijn tijdgenoten, pleitte voor een terugkeer naar de bronnen van de Chinese landschapsschilderkunst terwijl ze de lessen van de moderniteit integreerde. Deze school, in tegenstelling tot de westerse artistieke bewegingen van diezelfde periode, breekte niet met de traditie: ze herinventeerde het. An Qibang erfde deze dialectische benadering die bestaat uit het putten uit het oude om iets nieuws te creëren.
De invloed van He Haixia is voelbaar in de manier waarop An Qibang de natuur afbeeldt. Zijn eerste werken, geworteld in de traditie van shanshui, onthullen al een bijzondere gevoeligheid voor de effecten van licht en chromatische variaties. Het landschap “Shan Shui” uit 2018 getuigt van deze technische beheersing die is geërfd van de School van Chang’an: de compositie respecteert de traditionele codes van de voorgrond, middenplan en achtergrond, maar het kleurenpalet onthult een audaciteit die de conventies overschrijdt.
Deze initiële opleiding verklaart waarom An Qibang nooit in de val van oppervlakkige veramerikaanisering zal trappen. Wanneer hij de westerse kunst ontdekt, imiteert hij het niet: hij bevraagt het vanuit zijn eigen cultuur. Deze intellectuele houding, zeldzaam bij Chinese kunstenaars van zijn generatie, stelt hem in staat om te ontwikkelen wat hij zelf de School van de Oosterse Beeldvorming noemt.
De Chang’an-school had als fundamenteel principe dat kunst geworteld moet zijn in de directe ervaring van het Chinese landschap. An Qibang verlengt deze reflectie door deze toe te passen op de toestand van de hedendaagse kunstenaar: hoe te schilderen als je hebt gereisd, als je de westerse kunst hebt gezien, als je in een geglobaliseerde wereld hebt geleefd? Zijn antwoord is opmerkelijk complex: het gaat niet om de keuze tussen traditie en moderniteit, maar om het creëren van een synthese die beide eert.
Deze synthese manifesteert zich in zijn schildertechniek. An Qibang gebruikt traditionele Chinese pigmenten in composities die lenen van de structuren van de westerse olieverfschilderkunst. Deze technische innovatie, verre van puur formeel, vertaalt zich in een wereldvisie die de tegenstellingen verzoent. In “Gouden Herfst” (2019) leent de ruimteconstructie zich uit de westerse perspectief, maar de kwaliteit van het licht en de vloeiendheid van de vormen zijn van Chinese esthetiek.
De Chang’an-school kenmerkte zich ook door de voorkeur voor emotie boven pure technische virtuositeit. An Qibang erft deze benadering in de manier waarop hij kleur behandelt. Zijn doeken vibreren van een energie die verder gaat dan de eenvoudige beheersing van het ambacht. Wanneer hij “Het Lied van de Lente” (2020) schildert, beschrijft hij niet alleen een landschap: hij transfigureert de gevoelservaring van de natuurlijke vernieuwing in schilderlijke termen.
Deze emotionele benadering van schilderkunst verklaart waarom An Qibang erin slaagt de valstrik van pastiche te vermijden. Zijn werken zijn nooit stijl-oefeningen: ze dragen het spoor van een geleefde ervaring, van een gevoeligheid gevormd door jaren van observatie en praktijk. De Chang’an-school heeft hem geleerd dat techniek de expressie moet dienen, en niet andersom.
Het kabuki-theater en de kunst van metamorfose
Als de Chang’an-school An Qibang de technische en filosofische fundamenten van zijn kunst biedt, wordt zijn diepgaande begrip van de inherente theatraliteit van elke artistieke creatie pas duidelijk in zijn ontdekking van het kabuki-theater. Deze ontmoeting, die plaatsvindt tijdens zijn reizen naar Japan, verandert zijn idee van het beeld en de representatie radicaal.
Kabuki, een totalistische kunst die dans, muziek, zang en visuele kunsten combineert, is gebaseerd op het principe van extreme stylisering. Elke beweging, elke make-up, elk kostuum is onderdeel van een rigoureuze code die de werkelijkheid in spectacle transformeert. Deze esthetiek van metamorfose weerklinkt diep in de gevoeligheid van An Qibang, die begrijpt dat schilderkunst de wereld niet moet reproduceren, maar moet transfigureren.
In zijn werken uit de periode 2018-2020 is deze invloed van kabuki te zien in de behandeling van de menselijke figuur. “De Ladder” (2018) onthult personages die lijken op te stijgen uit een theatrale wereld waarin realistische conventies zijn afgeschaft. Deze figuren, behandeld met een grote en gestileerde gebaren, roepen de kabuki-acteurs op in hun vermogen om emotie uit te drukken door de versterking van gebaren.
Kabuki leert ook dat schoonheid voortkomt uit de spanning tussen terughoudendheid en expressie. Deze les is terug te vinden in de manier waarop An Qibang zijn composities structureert. Zijn meest geslaagde landschappen, zoals “Aan de Oever van de Poel” (2018), wisselen af tussen gebieden van grote chromatische intensiteit en visuele rustruimten. Deze ritmische afwisseling, kenmerkend voor kabuki, geeft zijn doeken een muzikale dimensie die verder gaat dan de eenvoudige representatie.
De kunst van kabuki onthult ook aan An Qibang het belang van het creatieve proces. In het traditionele Japanse theater vormt de voorbereiding van de acteur, zijn make-up, zijn geleidelijke transformatie naar een personage, op zich al een spectacle. An Qibang transformeert deze benadering in zijn schilderkunst door een techniek van gelaagdheid te ontwikkelen die het doek geleidelijk in een kunstwerk transformeert.
Deze techniek, die hij vooral in zijn abstracte werken toepast, onthult de invloed van kabuki in zijn conceptie van creatieve tijd. Elke verflaag komt overeen met een moment van de creatie, en het uiteindelijke doek draagt de sporen van al deze stappen. “Toewijding” (2019) illustreert deze benadering perfect: het uiteindelijke werk is het resultaat van een opeenhoping van schilderachtige gebaren die het oppervlak geleidelijk transformeren in een dramatische ruimte.
Kabuki leert tenslotte dat ware kunst voortkomt uit het beheersen van conventies en tegelijkertijd deze te overstijgen. An Qibang past deze les toe in zijn manier van het benaderen van schildergenres. Zijn landschappen volgen de codes van de traditionele Chinese schilderkunst en subverteren deze door de introductie van chromatische en compositionele elementen ontleend aan de westerse kunst.
Dit begrip van kabuki verklaart waarom An Qibang in staat is om werken te creëren die zowel diep Chinees als universeel begrijpelijk zijn. Net zoals de kabuki-acteur specifieke culturele codes gebruikt om universele emoties uit te drukken, gebruikt An Qibang de schildertaal van zijn cultuur om met alle publieken te spreken.
De kunst van An Qibang: tussen figuratie en abstractie
Het werk van An Qibang kenmerkt zich door een constante zoektocht naar balans tussen figuratie en abstractie, wat getuigt van een artistieke rijpheid die de gemakken van de tijd afwijst. Zijn meest volmaakte doeken, zoals “Adelaar van de Gletsjer” die hem een gouden medaille in Japan oplevert, onthullen een kunstenaar die in staat is om zich te bewegen tussen de codes van traditionele representatie en de eisen van hedendaagse kunst.
Deze synthese komt in de eerste plaats tot uiting in zijn schildertechniek. An Qibang ontwikkelt een aanpak die bestaat uit het gebruik van traditionele Chinese pigmenten in composities die lenen van de structuren van westerse olieverfschilderkunst. Deze innovatie, ver verwijderd van puur formeel zijn, vertaalt een visie op de wereld die tegenstellingen verzoent zonder ze tegen te stellen.
“Prairie du Printemps” illustreert deze aanpak perfect. Het werk ontleent zijn vloeibaarheid en evocatieve vermogen aan de Chinese traditie, maar de opbouw van de ruimte en de behandeling van het licht onthullen een diepgaande kennis van de westerse schilderkunst. Het resultaat overstijgt de invloeden en creëert een autonome schildertaal.
Deze autonomie manifesteert zich ook in zijn manier van omgaan met kleur. An Qibang ontwikkelt een palet dat put uit de Chinese chromatische tradities terwijl hij de verworvenheden van de westerse impressionisme integreert. “In Afwachting van de Lente” getuigt van deze beheersing: de groenen en okers organiseren zich volgens een logica die doet denken aan de traditionele inktwas technieken, maar hun intensiteit en interactie creëren dieptes die behoren tot de westerse kunst.
De kunstenaar begrijpt dat hedendaagse kunst een kritische houding vereist ten opzichte van de erfgoed. Zijn meest abstracte werken, zoals “Droom” (2018), onthullen een kunstenaar die de grenzen van representatie bevraagt zonder ooit in vrijblijvende abstractie te vervallen. Elke vorm, elke kleur, elke schilderachtige gebaar behoudt een verbinding met de gevoelservaring van de wereld.
Deze kritische benadering manifesteert zich in zijn serie werken op papier waarin hij kalligrafische elementen in zijn schildercomposities integreert. Deze werken, die schrijven en schilderen combineren volgens de Chinese traditie, onthullen een kunstenaar die zich bewust is van de literaire dimensie van zijn kunst. De oracle kalligrafie, een techniek die hij ontwikkelt en die zelfs het Royal College of Art aanspreekt, getuigt van deze capaciteit om traditionele codes opnieuw uit te vinden.
An Qibang weigert ook de gemakkelijke tegenstrijdigheid tussen populaire kunst en geleerde kunst. Zijn meest toegankelijke werken, zoals “Paradis”, behouden een technische verfijning die jaren van training en reflectie onthult. Dit vermogen om artistieke eisen te combineren met communicatie met het publiek getuigt van een volwassenheid die bij veel hedendaagse kunstenaars ontbreekt.
Zijn meest ambitieuze composities, zoals “De l’Eau à l’Automne” (2018), onthullen een kunstenaar die begrijpt dat hedendaagse schilderkunst de kwestie van het beeld moet aangaan in een wereld die verzadigd is met representaties. Zijn antwoord is het creëren van werken die een visuele ervaring bieden die niet te redupliceren is in de fotografische of digitale reproductie.
Deze onreproduceerbaarheid komt voort uit zijn beheersing van de effecten van materiaal en textuur. An Qibang ontwikkelt een techniek die de tactiele kwaliteiten van de schilderkunst benut om oppervlakken te creëren die veranderen afhankelijk van de verlichting en de kijkhoek. Deze aandacht voor de materialiteit van het werk getuigt van een opvatting van kunst die de directe ervaring boven de reproductie plaatst.
Internationale erkenning en kritische positionering
De wereldwijde erkenning van An Qibang roept fundamentele vragen op over de ontvangst van hedendaagse Chinese kunst in het Westen. Zijn exposities in het Louvre, de acquisities van zijn werken door de Britse koninklijke familie, zijn medaille uitgereikt door de Thaise koninklijke familie, getuigen van een ontvangst die de geografische en culturele scheidslijnen overstijgt.
Deze erkenning is niet toevallig of van tijdelijke aard. Het onthult een kunstenaar die in staat is een schildertaal te creëren die kan dialogeren met de westerse artistieke tradities zonder zijn eigen bronnen te verloochenen. Het feit dat koning Charles III persoonlijk werken van An Qibang heeft verworven, getuigt van deze capaciteit om kunstliefhebbers opgeleid in de westerse traditie te verleiden.
De publicatie van “Mélodie de la Pensée” [2] door Xlibris, een van de grootste Amerikaanse uitgeverijen, bevestigt deze erkenning. Deze monografie, volledig in het Engels geschreven en wereldwijd verspreid, getuigt van de groeiende interesse voor een kunstenaar die een alternatief biedt voor de dominante westerse kunst.
Deze erkenning roept echter kritische vragen op. Vermijdt An Qibang de valkuil van exotisme? Weerstaan zijn werken de verleiding om een geruststellend beeld van Chinese kunst voor te stellen? De inspectie van zijn doeken onthult een kunstenaar die zich bewust is van deze gevaren en in staat is ze te vermijden door de verfijning van zijn aanpak.
Zijn recentste werken, zoals die gepresenteerd tijdens de tentoonstelling “Mélodie de la Pensée” aan de Nationale Academie voor Schilderkunst van China in 2022, onthullen een kunstenaar die zijn positie als tussenpersoon tussen culturen volledig accepteert. Deze positie, verre van comfortabel, dwingt hem tot constante eisen en een voortdurende herbeoordeling.
An Qibang begrijpt dat de hedendaagse Chinese kunst de vraag naar universaliteit moet aangaan zonder zijn specificiteit op te offeren. Zijn meest geslaagde werken slagen erin deze moeilijke synthese te creëren door de middelen van zijn oorspronkelijke cultuur aan te boren om oplossingen te bieden voor de vragen die de hedendaagse kunst zich stelt.
Deze benadering verklaart waarom zijn werken hun plaats vinden in de meest veeleisende internationale collecties. Het Kanto Kunstmuseum in Japan, de koninklijke collecties van Groot-Brittannië, de Thaise instellingen erkennen in An Qibang een kunstenaar die het wereldwijde artistieke erfgoed verrijkt zonder het te verdraaien.
Zijn positie op de kunstmarkt bevestigt deze erkenning. Gecategoriseerd onder de top twintig hedendaagse kunstenaars volgens de Chinese Artron-index, regelmatig gepresenteerd in de veilingen van Poly, Hanhai en Rongbaozhai, vestigt An Qibang zich als een vaste waarde op de markt voor hedendaagse Chinese kunst.
Deze commerciële succes zou verontrustend kunnen zijn, maar het onderzoek van de werken onthult een kunstenaar die de gemakkelijke weg weigert. Zijn meest gewaardeerde doeken behouden een formele en conceptuele eis die getuigt van een zeldzame artistieke integriteit. Succes corrupt het kunst van An Qibang niet: het bevestigt het.
De kunstenaar begrijpt eindelijk dat internationale erkenning verantwoordelijkheden met zich meebrengt. Zijn charitatieve acties, met name zijn giften tijdens de Covid-19-pandemie, getuigen van een sociaal bewustzijn dat verder gaat dan de simpele artistieke praktijk. Deze humanistische dimensie geeft zijn kunst een diepte die zijn positieve ontvangst verklaart.
Erfgoed en perspectieven
An Qibang vestigt zich vandaag als een onmiskenbare figuur in de hedendaagse Chinese kunst, niet door provocatie of originaliteit om het even, maar door de diepte van zijn reflectie en de kwaliteit van zijn realisatie. Zijn werk getuigt van een zeldzaam vermogen om de tegenstrijdigheden van zijn tijd te aanvaarden zonder ze op te lossen door de gemakkelijke weg.
De School voor Oosterse Beeldvorming die hij opricht en ontwikkelt biedt een alternatieve weg voor de impasses van de hedendaagse kunst. Tegenover de vruchteloze tegenstellingen tussen traditie en moderniteit, stelt An Qibang een synthese voor die beide termen eert zonder ze te verraden. Deze dialectische benadering opent nieuwe perspectieven voor de hedendaagse Chinese kunst.
Zijn leerlingen en leerlingen, opgeleid in zijn ateliers of geïnspireerd door zijn werken, beginnen de wegen te verkennen die hij heeft geopend. De invloed van zijn benadering meet men minder aan de navolging van zijn stijl dan aan de nieuwe vrijheid die het biedt aan Chinese kunstenaars tegenover Westerse modellen.
Deze invloed manifesteert zich ook in de hernieuwde interesse voor gemengde technieken en de hybridatie van praktijken. An Qibang heeft aangetoond dat het mogelijk is om authentiek hedendaagse kunst te creëren door putten uit de bronnen van zijn eigen cultuur. Deze les overstijgt het Chinese kader om alle kunstenaars te inspireren die voor de kwestie van culturele identiteit staan.
De toekomst zal uitwijzen of deze weg begaanbaar blijft in een steeds meer geglobaliseerde kunstwereld. Maar het werk van An Qibang getuigt al van een mogelijkheid: die van het creëren van een universele kunst zonder zijn specificiteit op te offeren. Deze les, op een moment dat de hedendaagse kunst zich afvraagt naar zijn eigen fundamenten, verdient het om overwogen te worden.
An Qibang herinnert ons eraan dat ware kunst voortkomt uit de spanning tussen trouw en innovatie, tussen verankering en openheid. Zijn werk, door zijn rijkdom en samenhang, getuigt van deze eeuwige waarheid die elke tijd moet herontdekken. In dit opzicht eert hij zowel de traditie als dat hij de toekomst dient.
- China Daily, “Werken van de geprezen schilder tentoongesteld”, 24 april 2018
- Xlibris Publishing, “Melody of Thought”, 2020
