Luister goed naar me, stelletje snobs. Als je denkt dat hedendaagse abstracte kunst dood is, dan heb je het weelderige en levendige universum van Michaela Yearwood-Dan nog niet ontmoet. Deze 30-jarige Britse artieste maakt doeken die aanvoelen als chromatische klappen in het gezicht van onze moreel bedeesde tijd, bloemrijke symfonieën die de grenzen van representatie overstijgen en ons onderdompelen in een ruimte waar identiteit nooit vastligt, maar altijd in beweging is.
Haar werken roepen op wat Georges Bataille beschreef als “de innerlijke ervaring”, die scheuring die ons voorbij de grenzen van onze dagelijkse waarneming drijft. Bataille schreef: “De ervaring is het bevragen (op de proef stellen), in koorts en angst, van wat een mens weet door het feit te zijn” [1]. De abstracte composities van Yearwood-Dan, met hun dikke lagen olieverf, hun felle kleurspatten en half verborgen teksten, doen precies dat: ze stellen ons op de proef. Ze scheuren het gordijn van artistieke conventies open en vragen ons: wie zijn we werkelijk voorbij de labels?
Yearwood-Dan is niet geïnteresseerd in uw heilige bewondering van formele zuiverheid of in uw obsessie met duidelijke historische referenties. Zij heeft deze intellectuele krukken niet nodig. Haar doeken zijn brutaal eerlijk, als dagboekpagina’s blootgesteld aan het daglicht, maar getransformeerd door een technische beheersing die het persoonlijke universeel aangrijpend maakt. Haar werk is een vrolijke middelvinger naar tradities die zwarte queer vrouwen in nauwe identiteitskaders willen opsluiten.
Neem haar monumentale werken zoals “Despite all odds” (2022) of “Love me nots” (2021), waarvan laatstgenoemde verkocht werd voor de bescheiden som van 730.800 pond sterling bij Christie’s (ongeveer 875.000 euro), meer dan 14 keer de oorspronkelijke schatting. Maar begrijp niet verkeerd, het is niet de prijs die het werk maakt. Het is veeleer de manier waarop de artieste ruimtes van contemplatie creëert waar men urenlang in kan verdwalen. Ze gebruikt vaak woorden in haar doeken, ontleend aan liedjes, gedichten of eigen teksten, die verschijnen als gefluisterde bekentenissen, ons uitnodigend om dichterbij te komen, tijd door te brengen met het schilderij in plaats van het alleen te bekijken.
Wat Yearwood-Dan doet herinnert ons vreemd genoeg aan de benadering van de Franse feministe Hélène Cixous en haar concept van het vrouwelijke schrijven. Cixous stelde dat “de vrouw zichzelf moet schrijven: moet schrijven over vrouwen en vrouwen naar het schrijven moet brengen” [2]. De schilderijen van Yearwood-Dan zijn precies dat: een vorm van lichamelijk, sensueel schrijven die de patriarchale beperkingen van representatie afwijst. De bloemen en botanische motieven die haar doeken bevolken zijn geen loutere decoraties, maar bevestigingen van leven, overvloed en regeneratie.
Net zoals Cixous vrouwen aanmoedigde om “met hun lichaam te schrijven”, schildert Yearwood-Dan met een vol bewustzijn van haar lichamelijke identiteit, vrouwelijk, zwart, queer, maar weigert zij die identiteiten haar te laten definiëren of haar creatieve vrijheid te beperken. Haar werken vieren veelvoud en vloeibaarheid in plaats van identiteitsfixatie. Ze zijn politiek juist omdat ze het recht claimen op schoonheid, genot en emotionele complexiteit voor iedereen.
Yearwood-Dan verklaarde: “Ik kies er bewust voor om mijn werk niet traumatisch en zwaar te maken” [3]. Deze weerstand tegen de uitbuiting van zwart trauma is op zich al een radicale politieke daad. In een kunstwereld die vaak van zwarte kunstenaars verlangt dat ze bloedend op doek bekennen om hun authenticiteit te bewijzen, wordt het kiezen voor het afbeelden van vreugde een vorm van verzet. Zegt Cixous niet dat “lachen de eerste daad van vrijheid is”? De schilderijen van Yearwood-Dan, met hun uitbundige kleuren en ritmische composities, zijn precies dat, een bevrijdende lach.
Wat in haar werk bijzonder opmerkelijk is, is de manier waarop zij de materialiteit benadert. Haar schilderijen zijn niet zomaar plaatjes, maar zintuiglijke objecten die fysieke aanwezigheid eisen. Textuur is voor haar belangrijk, de dikke lagen verf, de zorgvuldig gecontroleerde druipers, soms parels, glitters of bladgoud die het licht vangen. Deze materiële rijkdom herinnert aan Batailles ideeën over excessen en niet-productieve uitgaven. Voor Bataille “weigert echte soevereiniteit nuttigheid” [4]. De doeken van Yearwood-Dan, in hun visuele en tactiele weelde, wijzen de utilitaire waarden van het kapitalisme af om schoonheid en sensualiteit als doeleinden op zich te vieren.
Als Bataille ons uitnodigt om de grenzen van onze conditie te overstijgen om extase te bereiken, stelt Yearwood-Dan ons een vergelijkbaar pad voor, maar geworteld in een dagelijkse praktijk van verwondering. Haar abstracte tuinen zijn ruimtes waar de toeschouwer kan verdwalen, zichzelf kan vinden en opnieuw kan verdwalen. Zoals ze zelf zei: “Ik vraag de toeschouwer om tijd met het werk door te brengen, niet om er alleen naar te kijken, maar om tijd met het werk door te brengen, op dezelfde manier als ik iemand bij mij thuis zou uitnodigen: ga zitten, rust uit, neem een moment” [5].
Deze uitnodiging tot introspectie manifesteert zich zelfs in haar manier van tentoonstellen. Voor haar installatie “Let Me Hold You” (2022) bij Queercircle creëerde ze een gebogen muurschildering van 3 meter hoog met geïntegreerde zitplaatsen, waardoor de galerij veranderde in een ruimte voor rust en gemeenschap. Evenzo plaatste ze voor haar tentoonstelling “The Sweetest Taboo” (2022) bij Tiwani Contemporary banken en krukken om bezoekers in staat te stellen te zitten en tijd door te brengen met haar werken. Deze handeling is niet toevallig; het daagt de elitaire conventies uit van de witte, steriele kunstgalerij waar men geacht wordt snel te circuleren zonder echt te stoppen.
De praktijk van Yearwood-Dan is diep geworteld in een ecologisch bewustzijn dat echoot met de bezorgdheden van Cixous over onze relatie tot de natuurlijke wereld. Voor Cixous is vrouwelijk schrijven “een lied, het eerste, van het nieuwe liefdesverhaal” dat “vrouwen opnieuw kan inzetten met hun eigendommen, hun geneugten, hun organen, hun immense lichamelijke territoria” [6]. Evenzo herbezetten de abstracte landschappen van Yearwood-Dan de picturale ruimte met een sensitiviteit die verbinding viert in plaats van dominantie, harmonie in plaats van hiërarchie.
Deze artieste beperkt zich niet tot schilderen; ze maakt ook keramische sculpturen, geluidsinstallaties en meubelstukken. Tijdens de pandemie van 2020, toen ze thuis opgesloten zat en niet kon werken op de monumentale schaal die ze gewend is voor haar schilderijen, wendde ze zich tot klei en creëerde vazen en containers die dezelfde organische patronen en handgeschreven teksten dragen als haar doeken. Deze diversiteit aan media weerspiegelt haar weigering om tot één uitdrukkingsvorm beperkt te worden.
Wanneer men haar abstracte doeken verkent, treft men sporen aan van de Caribische cultuur van haar ouders, visuele elementen van de Notting Hill-carnaval, verwijzingen naar de Britse queer cultuur en zelfs knipogen naar de hedendaagse popcultuur. Ze citeert vaak songteksten, van Adele tot Kendrick Lamar, waarbij ze deze fragmenten van de populaire cultuur transformeert in poëtische overpeinzingen over liefde, verlies en identiteit. Deze fusie van “hoog” en “laag”, van het persoonlijke en het politieke, van het poëtische en het dagelijkse, is precies wat haar werk zijn hedendaagse resonantie geeft.
Voor Bataille is de ware esthetische ervaring die welke ons tot onze grens duwt, die in ons een gevoel van duizelingwekkende ontzag voor het onbekende oproept. Hij schrijft: “Wat we vurig zoeken, is wat ons verbrandt, het is het excess, het is de koorts die consumeert, het is de onmetelijke uitgave” [7]. De werken van Yearwood-Dan bieden ons precies die ervaring van overvloed, van sensorische en emotionele overdaad die onze behoefte aan categorisering tart.
En ga niet denken dat deze explosie van kleuren en vormen slechts een simpel decoratief kwestie is! Yearwood-Dan is zich heel goed bewust van de politieke inzet van haar werk. “Het is echt een politieke daad om ervoor te kiezen je niet te engageren in de clickbait-val waar veel zwarten toe worden aangezet, en vooral zwarte vrouwen”, verklaarde ze [8]. Deze weerstand om de vaandeldrager te worden van een collectieve identiteit staat centraal in haar artistieke benadering.
Wat interessant is, is de manier waarop Yearwood-Dan de traditie van de abstracte schilderkunst benut, die lange tijd werd gedomineerd door heteroseksuele witte mannen, om radicaal andere ervaringen uit te drukken. Ze verwerpt de erfenis van het abstracte niet, maar transformeert en verrijkt die met nieuwe betekenissen. Zoals ze het zo mooi zei: “Ik dacht, weet je wat, ik ga deze doeken nog groter maken dan vroeger. Ik ga ze mooier maken, en ze zullen roze zijn. Ze zullen vol en vrouwelijk zijn, en weelderig, en als iemand daar iets over wil zeggen, dan kan diegene oprotten!” [9]
Deze felle bevestiging van schoonheid als een vorm van verzet vindt een echo in de filosofie van Cixous, voor wie vrouwelijk schrijven niet slechts een expressievorm is, maar een daad van bevrijding. “Vrouwelijk schrijven (dichters hebben het gevoeld) bevestigt: […] en ik overschrijd de structuur, ik laat die exploderen, ik transformeer haar door genot, door openheid” [10]. De schilderijen van Yearwood-Dan laten de beperkende wetten van de hedendaagse kunst exploderen met hetzelfde bevrijdende genot.
De loopbaan van Yearwood-Dan is des te opmerkelijker als je bedenkt dat zij een van de jongste kunstenaars is die wordt vertegenwoordigd door de galerie Hauser & Wirth, een reus op de hedendaagse kunstmarkt. Ze studeerde aan de Universiteit van Brighton, waar ze in 2016 afstudeerde, en trok snel de aandacht met haar eerste tentoonstellingen bij de Sarabande Foundation, opgericht door de overleden modeontwerper Alexander McQueen. Sindsdien heeft ze geëxposeerd op prestigieuze locaties zoals het Contemporary Arts Center in Cincinnati, het Scottsdale Museum of Contemporary Art en het Museum of Contemporary African Art in Marrakech.
Haar werk maakt nu deel uit van de permanente collecties van het Hirshhorn Museum and Sculpture Garden in Washington D.C., het Institute of Contemporary Art in Miami en het Dallas Museum of Art, onder andere. Deze snelle institutionele erkenning getuigt van de kracht en relevantie van haar oeuvre.
Maar laat je niet misleiden, ondanks dit commerciële succes blijft Yearwood-Dan diep gehecht aan de toegankelijkheid van haar kunst. Ze gebruikt actief sociale netwerken om haar werk te delen met degenen die zich haar kunstwerken niet kunnen veroorloven of niet kunnen reizen om haar tentoonstellingen te bezoeken. “Ik vind het fijn om mijn kunst te verspreiden, want veel mensen kunnen mijn werk niet betalen. Ze kunnen mijn werk misschien niet persoonlijk zien. Maar ze kunnen zich een Instagram-account veroorloven” [11], legt ze uit.
Deze democratisering van de toegang tot kunst is in overeenstemming met Cixous’ visie op creativiteit die institutionele en sociale barrières overstijgt. Voor Cixous is vrouwelijk schrijven een “gulle beweging” die “niets vasthoudt, niets vasthoudt: ze laat doorstromen, zonder te weten wat ze doorlaat” [12]. Evenzo circuleert de kunst van Yearwood-Dan gul, en biedt momenten van schoonheid en reflectie aan een publiek dat veel verder reikt dan de muren van elitegalerieën.
Terwijl zoveel hedendaagse kunstenaars gevangen lijken in cynische desillusie of overmatige conceptualisering, biedt Yearwood-Dan ons iets zeldzaams, een artistieke praktijk die sterk gelooft in de mogelijkheid van schoonheid als kracht tot transformatie. Zoals ze zei, citerend Stormzy en Michaela Coel: “Ik hou meer van mijn toekomst dan ik een deel van mijn geschiedenis haat” [13]. Deze toekomstgerichte houding, dit geloof in de mogelijkheid van een mooiere en rechtvaardigere wereld, geeft haar werk een profetische kwaliteit die voorbijgaand artistiek modetrends overstijgt.
Het werk van Michaela Yearwood-Dan herinnert ons eraan waarom we kunst in de eerste plaats nodig hebben, niet als financiële investering of statussymbool, maar als een ruimte van mogelijkheden, een plek waar we ons kunnen voorstellen hoe we vrijer, meer verbonden, vollediger mens kunnen zijn. In een wereld die geobsedeerd is door categorisering en fragmentatie, biedt zij ons een visie van heelheid, volledigheid, een leven geleefd in al zijn schitterende complexiteit. En dat is precies wat we nu nodig hebben.
- Bataille, Georges. De Innerlijke Ervaring. Parijs: Gallimard, 1943.
- Cixous, Hélène. “De Lach van de Qualle.” L’Arc, nr. 61, 1975.
- Yearwood-Dan, Michaela, geciteerd in “Michaela Yearwood-Dan’s weelderige abstracties zijn opvallend intiem” door Charlotte Jansen, Artsy, 11 april 2022.
- Bataille, Georges. Het Vervloekte Deel. Parijs: Éditions de Minuit, 1949.
- Yearwood-Dan, Michaela, geciteerd in “Levend Tekenen: Hoe Michaela Yearwood-Dan de toekomst van abstracte kunst vormgeeft” door Charlotte Jansen, Vogue UK, 16 maart 2025.
- Cixous, Hélène. “De Lach van de Qualle.” L’Arc, nr. 61, 1975.
- Bataille, Georges. Erotiek. Parijs: Éditions de Minuit, 1957.
- Yearwood-Dan, Michaela, geciteerd in “Kunstenares Michaela Yearwood-Dan over het vinden van vreugde via kunst en het terugwinnen van schoonheid” door Eloise Hendy, The Glossary Magazine, 9 maart 2023.
- Yearwood-Dan, Michaela, ibid.
- Cixous, Hélène. “De Lach van de Qualle.” L’Arc, nr. 61, 1975.
- Yearwood-Dan, Michaela, geciteerd in “INTERVIEW // In gesprek met Michaela Yearwood-Dan” door Laura Franchetti en Fred Shan, Immediations, 2021.
- Cixous, Hélène. “De Lach van de Qualle.” L’Arc, nr. 61, 1975.
- Yearwood-Dan, Michaela, geciteerd in “Kunstenares Michaela Yearwood-Dan over het vinden van vreugde via kunst en het terugwinnen van schoonheid” door Eloise Hendy, The Glossary Magazine, 9 maart 2023.
