Luister goed naar me, stelletje snobs: het is tijd om voorbij uw zekerheden te kijken. In het hedendaagse landschap, verzadigd met lege conceptualismen en gratis provocaties, ontregelt een 31-jarige Japanse kunstenares onze percepties met het rustige gemak van ware visionairs. Etsu Egami, geboren in 1994 in Chiba, belichaamt die derde generatie Japanse kunstenaars na de oorlog die, bevrijd van het historische gewicht en de identiteitsvragen van hun voorgangers, met een ontwapenende durf de kronkels van de universele menselijke conditie onderzoekt. Via haar semi-abstraherende portretten met prismatische kleuren onthult ze het fragielste en meest essentiële van communicatie.
De kosmopolitische reis van Egami, van de Verenigde Staten naar Europa en van China naar Duitsland, vormt een artistieke praktijk die taal- en cultuurmisverstanden tot haar vruchtbaarste creatieve voedingsbodem maakt. Afgestudeerd aan de Centrale Academie voor Beeldende Kunsten in Peking, waar ze studeerde onder leiding van Liu Xiaodong, en vervolgens aan de Universiteit voor Kunst en Vormgeving van Karlsruhe, ontwikkelt ze een plastische benadering die misverstanden verheft tot poëtische openbaringen. Deze geografische en intellectuele omzwerving voedt een oeuvre waarin taalkundige barrières paradoxaal genoeg het voertuig worden van authentiekere communicatie.
De regenboog als chromatische dialectiek van de andersheid
De doeken van Etsu Egami trekken de aandacht door hun bijzondere chromatische opbouw: transparante horizontale banden, verzadigde maar genuanceerde kleuren, die doen denken aan een aardse regenboog, bevlekt door de aanraking met onze imperfecte werkelijkheid. Deze metafoor van het lichtspectrum is bij de kunstenares niet toevallig, die verklaart: “De regenboog bevat elke gezuiverde tint die prachtig schittert” [1]. Deze symboliek overstijgt de zuivere esthetiek en verheft zich tot een ware filosofie van coexistentie.
In de Japanse traditie verwijst de regenboog naar de drijvende brug van de hemel (Ame-no-ukihashi) genoemd in het Tango no Kuni Fudoki, die volgens de legende instortte om de landen ten westen van Kyoto te vormen. Deze mythologische verwijzing resoneert met het werk van Egami, waar het neerstorten van de hemelse brug wellicht symbool staat voor de noodzakelijke desillusie die elke ware begrip voorafgaat. De kleuren van haar doeken mengen nooit, ze bestaan naast elkaar in parallelle lijnen, een visuele metafoor voor die menselijke diversiteit die uniformiteit weigert.
De kunstenares put ook uit de universele symboliek van de regenboog als brug tussen het aardse en het transcendente. In de Noordse mythologie verbindt de Bifröst Midgard met Asgard; in het Tibetaanse boeddhisme duidt het “regenbooglichaam” op de laatste fase voor ontwaking. Deze verwijzingen stellen Egami in staat haar werk te situeren in een spirituele dimensie die culturele bijzonderheden overstijgt. Haar “vuile” regenbogen drukken de aanvaarde imperfectie van onze conditie uit, maar ook de blijvende hoop op een mogelijke verheffing.
De kalligrafie als geheime architectuur van het schilderij
De invloed van kalligrafie op het werk van Egami vormt een van de meest subtiele en toch fundamentele aspecten van haar praktijk. Deze kalligrafische doordringing is verre van anekdotisch; het structureert haar schilderachtige gebaren op een diep niveau. Tijdens een lezing in het Museum of Fine Arts in Boston merkte een conservator op: “Uw werken zijn noch animatie, noch ukiyo-e, maar ze hebben een oosterse sensatie. Dat komt omdat ik een kalligrafie-element erin voel” [2].
Deze observatie onthult de verborgen dimensie van Egami’s werk. Vanaf haar jeugd werd ze door haar vader, de kunstenaar JY, getraind in kalligrafie, die ze internaliseert niet als schrijftechniek maar als lichaamsextensie. “Het penseel is elastisch, en ook de vilten onder de papier. Wanneer ik leerde schrijven, werden de kracht in mijn handen en de ideeën in mijn hart vaak opgenomen en weerstonden ze elkaar”, legt ze uit. Deze dialectiek tussen intentie en materiële weerstand bepaalt haar schilderachtige gebaren.
De oosterse kalligrafie veronderstelt de fundamentele eenheid tussen schrijven en schilderen (shuhua tongyuan). Bij Egami vindt deze millennia-oude traditie een verrassend hedendaagse actualisatie. Haar portretten zoeken niet naar fysieke gelijkenis, maar vangen wat Xie He in de 6e eeuw noemde “qi yun sheng dong”, de spirituele resonantie en vitaliteit. Elke penseelstreek wordt een existentiële handtekening, de afdruk van een vitale adem die het doek bezielt.
De ritmiek van haar composities roept de afwisseling van inademing en uitademing van de kalligraaf op. Horizontale banden functioneren als ademhalingspauzes, terwijl de kronkelende lijnen de creatieve impuls belichamen. Deze somatische benadering van schilderkunst plaatst het lichaam van de kunstenaar in het centrum van het creatieve proces, binnen een traditie waarin kunst zowel een spirituele oefening als een esthetische expressie wordt.
De kalligrafische invloed komt ook tot uiting in haar opvatting van leegte. In de Chinese traditie is leegte (xu) geen afwezigheid maar pure potentie. De witte ruimtes tussen de kleuren bij Egami functioneren volgens dit principe: ze scheiden de elementen niet maar brengen ze in resonantie. Deze beheersing van leegte toont een diepgaand begrip van de oosterse esthetiek, waar het onuitgesprokene vaak meer betekenis draagt dan het expliciete.
Het portret als seismograaf van het onuitsprekelijke
De serie filosofen markeert een keerpunt in Egami’s artistieke evolutie. Geïnspireerd door haar lezing van “De Analecten en het Abacus” van Shibusawa Eiichi, begint ze grote denkers van de Chinese School van de Honderd Gedachten te portretteren. Laozi, Confucius, maar ook Freud, Dostojevski, Kafka, Nietzsche, allemaal figuren die het menselijk denken hebben gevormd en die de kunstenaar tot leven brengt via haar chromatische gebaren.
Deze filosofische portretten onthullen een revolutionaire benadering van het genre. Egami laat zich niet beperken door fysieke gelijkenis; ze schildert de intellectuele essentie van haar modellen. “Ik heb mijn conventionele opvatting van het portret niet beperkt. Ik probeerde de ideeën van de School van de Honderd Gedachten op mijn eigen manier te visualiseren”, legt ze uit [3]. Deze bevrijding uit de mimetische kooi maakt een synesthetische benadering mogelijk waarbij concepten kleuren worden, en filosofieën visuele ritmes transformeren.
Het portret van Freud illustreert deze methode: de ogen, neus en kin blijven herkenbaar, maar wentelende lijnen overspoelen het voorhoofd. Het beeld roept minder het fysieke uiterlijk van de psychoanalyticus op dan de leeservaring van “De Droominterpretatie”. Daarentegen ontsnapt Egami’s Laozi aan gezichtsherkenning, en lost hij op in vibrerende horizontale banden en enkele ongrijpbare blauwe lijnen, de perfecte verbeelding van de taoïstische meester die het ego wilde uitwissen.
Deze benadering resoneert met de traditie van het intellectuele portret die de westerse kunst doorkruist sinds Arcimboldo. Maar waar de Italiaanse maniërisme zijn gezichten samenstelt uit symbolische objecten, handelt Egami via chromatische ontbinding. Haar filosofen ontstaan uit pure kleur, een picturale metamorfose die de innerlijke transformatie uitdrukt die plaatsvindt door het lezen van hun werken.
Het werk als laboratorium van creatief misverstand
De tentoonstelling “Star Time” die in 2021 in Ginza Six werd gepresenteerd, onthult een andere kant van Egami’s kunst. Gewijd aan literaire figuren uit de Meiji- tot Showa-periode, Osamu Dazai en Natsume Soseki, zet deze serie haar reflectie voort over culturele overdracht en intellectueel erfgoed. Deze portretten van schrijvers sluiten aan bij haar filosofische benadering en tonen tegelijkertijd een bijzondere nabijheid tot de Japanse literaire traditie.
De pandemische isolatieperiode bevorderde deze verdieping in de fundamentele teksten. Egami ontdekte toen de geheime verbindingen tussen literatuur en schilderkunst, tussen denken en gevoel. Deze serie vormt het voorspel op haar portretten van filosofen en onthult een kunstenaar die haar persoonlijke iconografie opbouwt vanuit een constante dialoog met geesteswerken.
Het oprichtingsproject “This is not a Mis-hearing game”, gestart in 2016 en nog steeds lopend, illustreert Egami’s experimentele methode. Ze laat honderden deelnemers van verschillende nationaliteiten luisteren naar een geluid en vraagt hen onmiddellijk op te schrijven wat ze waarnemen. Deze verzamelde misverstanden worden artistiek materiaal dat de geheime mechanismen van menselijke communicatie onthult.
Deze etnografische benadering van kunst plaatst Egami in de traditie van hedendaagse kunstenaars-antropologen. Maar in tegenstelling tot conceptuele praktijken die hun gegevens rauw presenteren, transformeert zij dit materiaal in schilderkunst. De gezichten van deelnemers, gefotografeerd en daarna geschilderd, worden gevoelige archieven van de vruchtbare onbegrip die onze menselijke uitwisselingen kenmerken.
Julie Champion, conservator bij het Centre Pompidou, vat deze dimensie perfect samen: “Wat mooi is aan haar werken, is dat ze al deze specificiteiten ziet als een bron, niet alleen van misverstanden, maar ook van creatie en rijkdom in relaties tussen mensen” [4]. Deze alchemie transformeert het obstakel in een kans, de misvatting in een openbaring.
Op weg naar een esthetiek van hedendaagse vergankelijkheid
De verwijzingen naar het Hōjōki van Kamo no Chōmei in de tentoonstelling in Singapore in 2023 onthullen een vaak verborgen meditatieve dimensie van Egami’s werk. Deze boeddhistische tekst uit de 13e eeuw, geschreven vanuit een hutje van één vierkante meter, mediteert over vergankelijkheid en natuurrampen. “Het water stroomt onophoudelijk, en toch is het nooit hetzelfde water,” dit rivierbeeld resoneert met Egami’s vloeiende portretten, waar gezichten zich vormen en oplossen afhankelijk van de kijkhoek.
De kunstenaar actualiseert deze eeuwenoude wijsheid in ons tijdperk van technologische versnelling en sociale afstandelijkheid. Haar doeken vangen de vluchtige essentie van menselijke ontmoetingen, die momenten van “ichigo ichie” (eenmaal, een ontmoeting) die nooit identiek herhaald zullen worden. In een wereld die door digitale reproduceerbaarheid wordt gedomineerd, krijgt deze viering van het unieke een bijzondere resonantie.
De vergankelijkheid bij Egami wekt geen melancholie, maar verwondering. Haar kleuren vibreren met een aanvaarde vreugde, een lucide optimisme dat de kwetsbaarheid erkent zonder in pessimisme te verzinken. Deze ethische en tegelijkertijd esthetische houding maakt haar tot een diep hedendaagse kunstenaar, die de onzekerheden van onze tijd durft tegemoet te treden met de wapens van schoonheid.
Het briljante succes van Egami op het internationale toneel, opname in de Forbes 30 Under 30 Asia en tentoonstellingen in de meest prestigieuze instellingen, getuigen van een kritische ontvangst die de Aziatische kringen overstijgt. Haar werken maken deel uit van de collecties van het Garage Museum in Moskou, het CAFA Art Museum in Peking en de E-Land Foundation in Seoel. Deze geografische verspreiding bevestigt haar universele ambitie.
Maar de artieste blijft alert tegenover de verleidingen van de markt. Ze betreurt de speculatie rond haar werken en legt haar galerijen een vijfjarig doorverkoopverbod op. “Mijn kunstwerken zijn als mijn kinderen, dus ik hoop dat de werken veel langer bij de mensen kunnen blijven”, verklaart ze. Deze ethische positie onthult een artieste die zich bewust is van haar verantwoordelijkheden en weigert haar werk te reduceren tot louter commerciële waarde.
De kosmopolitische horizon: een wereldschilderij
Het werk van Etsu Egami bloeit op in het tussengebied, die liminale ruimte waar zekerheden wankelen en waar de diepste openbaringen opduiken. Noch helemaal Japans, noch volledig westers, belichaamt haar schilderkunst die culturele globalisering die onze tijd kenmerkt. Ze bewijst dat het mogelijk is om te putten uit millenniaoude tradities en tegelijkertijd een resoluut hedendaagse beeldtaal te smeden.
Haar portret-landschappen, die gezichten die veranderen in horizon afhankelijk van de kijkhoek, verbeelden meesterlijk deze benadering. Zij onthullen dat ware kunst wellicht schuilt in het vermogen om alle interpretatiemogelijkheden open te houden, om het raadsel te bewaren in plaats van op te lossen.
In onze tijd van extreme polarisaties en dogmatische zekerheden biedt Etsu Egami een middenweg die onzekerheid tot rijkdom maakt. Haar doeken herinneren ons eraan dat schoonheid vaak ontstaat uit bewust aanvaarde misverstanden, dat echte communicatie misschien begint waar woorden ophouden. Daarmee sluit ze aan bij de hoogste traditie van de kunst: het onzichtbare onthullen, vorm geven aan het onuitsprekelijke, het obstakel veranderen in een springplank naar een hoger begrip.
De toekomst zal uitwijzen of deze generatie kosmopolitische artiesten haar beloften kan waarmaken. Maar reeds tekent Etsu Egami in het atelier in Chiba, waar zij onvermoeibaar haar kleuronderzoek voortzet, de contouren van een werkelijk universele kunst. Een kunst die onze onherleidbare verschillen niet langer als obstakel ziet maar als voedingsbodem voor een ongekende schoonheid. En wellicht schuilt juist daarin, in deze dagelijkse alchemie van scheppend misverstand, het geheim van haar komende genialiteit.
- Tang Contemporary Art, “Etsu Egami: RAINBOW”, tentoonstellingscatalogus, 2022
- Whitestone Gallery, “The Universal Philosophy Enticed by Etsu Egami”, 2023
- Ibid.
- Tang Contemporary Art, “In a Moment of Misunderstanding, All the Masks Fall”, persbericht, 2021
