Luister goed naar me, stelletje snobs : als je nog steeds denkt dat digitale animatie slechts een reeks kleurrijke beelden is bedoeld om de onwetende massa te vermaken, is DeeKay Kwon hier om je een les in nederigheid te geven. Deze Zuid-Koreaanse kunstenaar, geboren in 1989, heeft een decennium besteed aan het verfijnen van zijn kunst in de corporatieve tempels van Google en Apple, voordat hij zich bevrijdde om werken te creëren die onze relatie tot tijd, bestaan en de hedendaagse menselijke conditie bevraagd. Zijn traject is dat van een man die wist te ontsnappen aan de gouden ketenen van het dienstverband om totale creatieve vrijheid te omarmen. Sinds 2021 bouwt DeeKay een visueel universum waar de eenvoud van retro videogames samenkomt met de existentiële complexiteit van ons moderne leven. Zijn animaties, verkocht aan verzamelaars zoals Cozomo de’ Medici voor meer dan een miljoen dollar, zijn geen simpele commerciële producten : het zijn visuele meditaties over onze vergankelijke passage in deze wereld.
Het werk van DeeKay resoneert bijzonder in het denken van de Franse filosoof Henri Bergson, die zijn leven wijdde aan het herdenken van het concept tijd. In L’Évolution créatrice maakt Bergson een fundamenteel onderscheid tussen de meetbare tijd van de wetenschap en de door het bewustzijn ervaren duur [1]. Voor de filosoof is wetenschappelijke tijd een kunstmatige ruimtelijke indeling die het bestaan in discontinu momenten verdeelt, terwijl de authentieke duur een continue stroom is waar verleden, heden en toekomst onlosmakelijk in elkaar overvloeien. Deze visie vindt een indrukwekkende illustratie in DeeKay’s animatie Life and Death, waarin een personage alle fasen van het bestaan doormaakt in dertig seconden. De kunstenaar juxtaposeert niet slechts geïsoleerde momenten : hij creëert een vloeiende continuïteit waarbij elke fase van het leven de sporen draagt van wat was en de kiemen van wat zal zijn. De gele vlinder die het kind aan het begin van het werk begeleidt, verschijnt symbolisch gedurende het hele traject terug en belichaamt dat geheugen eigen aan Bergson dat het hele bestaan doorkruist en verenigt.
Bergsons opvatting van duur staat radicaal tegenover de objectieve maat van tijd door klokken. Bergson toont aan dat het bewustzijn niet leeft in een wiskundige tijd, maar in een kwalitatieve duur waarin momenten in elkaar overvloeien. DeeKay vangt die onderscheid intuïtief wanneer hij het repetitieve dagelijks leven van de stedelijke arbeider animeert in Busy Boy. De cirkelvormige bewegingen van het personage, van slaap naar kantoor en weer terug, vertegenwoordigen geen simpele chronologische opeenvolging : ze drukken de ervaren ervaring uit van een vervreemdende temporaliteit waarin elke dag zich op de vorige opstapelt tot een drukkende massa van monotonie. Deze voorstelling komt overeen met wat Bergson in La Pensée et le Mouvant de “duur die samentrekt of uitrekt” noemt naargelang onze psychologische toestand [2]. De tijd van de uitgeputte arbeider rekt eindeloos uit, terwijl de momenten van familiegeluk in DeeKay’s werken voorbijgaan als een zucht.
De animatie Hands of Time gaat nog verder in deze gedachtegang. DeeKay stelt hierin letterlijk handen voor die levensmomenten manipuleren als objecten, wat onze moderne verhouding tot tijdelijkheid illustreert: we proberen wanhopig de tijd te grijpen, vast te houden, te beheersen terwijl die ons onherroepelijk ontglipt. Deze materialisatie van tijd komt precies overeen met wat Bergson bekritiseert als een misbruikte ruimtelijke voorstelling van duur. We veranderen de levende stroom van ons bestaan in een opeenvolging van vaste punten, fotografisch vastlegbare momenten, digitale herinneringen opgeslagen in onze apparaten. DeeKay toont deze hedendaagse spanning tussen de natuurlijke stroom van het leven en onze obsessie met kunstmatige bewaring ervan. Zijn personages rennen, springen, vallen en staan weer op in een voortdurende beweging die de dodelijke starheid van het bevroren moment weigert.
De filosofie van Bergson vindt ook weerklank in de voorstelling van veroudering bij DeeKay. De filosoof benadrukt dat ouder worden niet simpelweg het optellen van jaren is, maar het ophopen van een innerlijke duur die het wezen voortdurend verrijkt en transformeert. In Life and Death wordt het personage niet ouder door een simpele opeenstapeling van leeftijd: hij wordt geleidelijk wat zijn verleden van hem gemaakt heeft. Elke ervaring integreert zich in zijn wezen zelf, verandert zijn manier van bewegen, van de wereld bekijken, van omgaan met zijn omgeving. Deze organische visie op geleefde tijd staat haaks op het mechanistische begrip van een leven opgedeeld in gestandaardiseerde leeftijdsfasen. DeeKay begrijpt dat duur geen lege container is waarin gebeurtenissen plaatsvinden, maar de stof zelf van ons bewust bestaan.
De artistieke creatie zelf bij DeeKay past ook in deze tijdelijkheid eigen aan Bergson. Zijn animaties zijn niet puur technisch opgebouwd beeld voor beeld: ze springen voort uit een scheppende intuïtie die in één impuls de totaliteit van de te tonen beweging vastlegt. Deze benadering komt overeen met wat Bergson intuïtie noemt, het vermogen om samen te vallen met het kennisobject in plaats van het analytisch te ontleden. Wanneer DeeKay een race, een sprong, een val animeert, berekent hij de trajectorie niet mechanisch: hij voelt de beweging van binnen en brengt die over in haar levende continuïteit. Het is dit vermogen om de werkelijke duur te grijpen dat zijn werken hun emotionele kracht geeft. We herkennen in zijn personages geen gemanipuleerde poppen, maar wezens aangedreven door de adem van het leven zelf.
De tweede essentiële dimensie van het werk van DeeKay schuilt in zijn opvatting van animatie als kunst van het reële. Hier ontstaat een onverwacht gesprek met de scheppende filosofie van Hayao Miyazaki, de Japanse meester van animatie. Miyazaki stelt dat “animatie fictieve werelden kan voorstellen, maar ik geloof toch dat ze in haar kern een zeker realisme moet hebben. Zelfs als de weergegeven wereld een leugen is, is de truc om die zo echt mogelijk te maken” [3]. Deze eis van realisme binnen de fictie drijft ook het werk van DeeKay aan. Zijn gestileerde personages, teruggebracht tot hun minimale grafische essentie, dragen paradoxaal genoeg een hogere authentieke lading dan veel hyperrealistische voorstellingen. De formele vereenvoudiging bij DeeKay is geen verarming maar een concentratie: door overbodige details weg te laten, legt hij de kern van gebaren, emoties en menselijke situaties bloot.
Deze zoektocht naar het echte door middel van stilering sluit aan bij de traditie van de Japanse animatie waarvan DeeKay de indirecte erfgenaam is. Miyazaki benadrukt dat de animator “een leugen moet maken die zo echt lijkt dat de kijkers zullen denken dat de weergegeven wereld mogelijk zou kunnen bestaan”. DeeKay realiseert precies deze prestatie in werken zoals I Love NY of Quarantine Life. Zijn gestileerde New York, minimalistische appartementen, geometrische personages creëren een gevoel van onmiddellijke herkenning. We herkennen onze eigen ervaringen in deze gezuiverde weergaven juist omdat ze de psychologische en emotionele essentie van universele situaties vastleggen. Het realisme van DeeKay is niet fotografisch maar fenomenologisch: hij beeldt niet de uiterlijke verschijning van dingen af, maar de manier waarop wij ze innerlijk beleven.
De animatietechniek van DeeKay, ontwikkeld tijdens zijn jaren bij Apple en Google, toont ook deze zoektocht naar het echte via digitale kunstgreep. In tegenstelling tot industriële producties die talloze visuele effecten gebruiken om de toeschouwer te verblinden, geeft DeeKay de voorkeur aan een zuinigheid aan middelen die beweging en emotie centraal stellen in het werk. Deze minimalistische benadering herinnert aan Miyazaki’s principes over het belang van authentieke beweging in animatie. Elke beweging bij DeeKay heeft gewicht, traagheid, een traject dat de fysieke en psychologische wetten van menselijke beweging respecteert. Wanneer zijn personages vallen, vallen ze werkelijk. Wanneer ze rennen, voelen we de inspanning in het ritme van hun stappen. Deze aandacht voor kinetisch detail verandert eenvoudige geometrische vormen in levende wezens die ademen, worstelen en juichen.
De relatie van DeeKay tot digitale technologie zelf is interessant. Waar Miyazaki zijn achterdocht tegenover computerondersteunde animatie uitdrukt, uit angst dat deze de artistieke creatie ontmenselijkt, vertegenwoordigt DeeKay een generatie die met deze tools is opgegroeid en ze buigt naar een humanistische visie. Zijn gebruik van After Effects en motion design-software streeft nooit naar technische hoogstandjes omwille van de techniek, maar altijd naar de expressie van een emotionele waarheid. Deze domesticatie van technologie ten dienste van de mens reflecteert de terugkerende zorgen van Miyazaki over de gevaren van ontzielde techniek. DeeKay bewijst dat het mogelijk is om digitale animatie te creëren die diep menselijk is, waar het hulpmiddel de hand van de kunstenaar niet uitwist maar versterkt.
Terugkerende thema’s in het werk van DeeKay, zoals familie, de voorbijgaande tijd, de balans tussen werk en privéleven en de nostalgie naar de kindertijd, onthullen een gevoeligheid die culturele grenzen overstijgt. Zijn werken Destiny, Yin Yang, Lovers’ Quarrel verkennen menselijke relaties met een subtiliteit die gemakkelijk sentimentaliteit vermijdt. Net zoals Miyazaki eendimensionale antagonisten weigert ten gunste van moreel complexe personages, presenteert DeeKay situaties waarin vreugde en droefheid, succes en falen, verbondenheid en eenzaamheid zich vermengen. Deze emotionele nuance verheft zijn werk boven vermaak uit tot een ware verkenning van de menselijke conditie aan het begin van de 21e eeuw.
We staan hier dus oog in oog met een kunstenaar die weigert de gemakkelijke wegen van zijn tijd te bewandelen. DeeKay Kwon zoekt niet naar goedkope viraliteit noch naar de lege spektakels die zo kenmerkend zijn voor veel hedendaagse digitale producties. Zijn filosofie, uitgedrukt in zijn eigen woorden “kunst is voor iedereen”, onthult een zeldzame democratische ambitie in de elitaire wereld van digitale kunst. Toch wordt deze toegankelijkheid niet bereikt door nivellering naar beneden maar door verheffing naar het universele. Door de conceptuele strengheid geërfd van Bergson, de formele eis geïnspireerd door Miyazaki en zijn eigen gevoeligheid als transculturele artiest te combineren, creëert DeeKay werken die tegelijk het hart en de geest aanspreken.
Zijn persoonlijke traject, van Koreaanse immigrant tot ontwerper in Silicon Valley en vervolgens van werknemer tot onafhankelijke maker, doordrenkt zijn kunst met een authenticiteit die niet gesimuleerd kan worden. Wanneer DeeKay de vermoeidheid van de stedelijke werker weergeeft, is het geen externe observatie maar een intieme kennis van deze moderne vervreemding. Wanneer hij de eenvoudige vreugden van het gezinsleven viert, put hij uit zijn eigen ervaring als zoon, broer, man die tussen twee culturen, twee continenten, twee manieren van leven heeft moeten navigeren.
De toekomst zal uitwijzen of DeeKay Kwon toetreedt tot het pantheon van grootse vernieuwers in digitale animatie. De spectaculaire verkopen van zijn werken, de interesse van veilinghuizen zoals Christie’s en Sotheby’s, en de erkenning door zijn collega’s suggereren dat zijn invloed alleen maar zal groeien. Maar voorbij het commerciële en kritische succes is wat echt telt het vermogen van zijn werken om miljoenen mensen over de hele wereld te raken, hen de kwetsbare schoonheid van het bestaan te laten voelen, hen eraan te herinneren dat onder het woelige oppervlak van ons hedendaags leven een onveranderlijk menselijk hart klopt. In een wereld verzadigd met lege beelden en wegwerpcontent biedt DeeKay ons iets zeldzaams: momenten van eeuwigheid gevangen in de meedogenloze stroom van digitale tijd. Dat is zijn ware succes, en dat is aanzienlijk.
- Henri Bergson, De scheppende evolutie, Parijs, Presses universitaires de France, 1907
- Henri Bergson, Het denken en het bewegende, Parijs, Presses universitaires de France, 1934
- Hayao Miyazaki, geciteerd in Far Out Magazine, juni 2022
