Ding Yi en de kracht van zijn abstracte kruisen

Gepubliceerd op: 19 Maart 2025

Door: Hervé Lancelin

Categorie: Kunstkritiek

Leestijd: 9 minuten

In deze obsessieve rasters van Ding Yi schuilt een intellectuele kracht die het eenvoudige herhalingsgebaar overstijgt. Zijn serie “Appearance of Crosses”, die zich uitstrekt over meer dan drie decennia, vertegenwoordigt een van de meest rigoureuze en samenhangende verkenningen in de recente kunstgeschiedenis.

A person wearing glasses and a blazer stands in front of a patterned background filled with white star-like shapes. The image is heavily tinted in purple and has a stylized, textured effect. © Illustration by ArtCritic.

Luister goed naar me, stelletje snobs, jullie die naar kunst kijken zoals men een toast met avocado proeft tijdens een zondags brunch, denkend echt te begrijpen wat “abstractie” in de 21ste eeuw betekent. Jullie hebben niets begrepen. Ding Yi is precies de kunstenaar die jullie onwetendheid en oppervlakkigheid betreffende hedendaagse Chinese kunst blootlegt.

Sinds 1988 heeft deze Shanghaise kunstenaar zichzelf een bijna monastieke discipline opgelegd: onophoudelijk en uitsluitend kruisen schilderen, die kleine “+” en “×” die de radicaalste visuele taal van de hedendaagse Chinese kunst vormen. Maar laat je niet misleiden: in deze obsessieve rasterpatronen schuilt een intellectuele kracht die het simpele repetitieve gebaar overstijgt.

De reeks “Appearance of Crosses”, die zich nu over meer dan drie decennia uitstrekt, vertegenwoordigt een van de strengste en meest coherente verkenningen in de recente kunstgeschiedenis. Ding Yi heeft een radicaal zuivere beeldtaal gecreëerd, een expressievorm die de gemakkelijke weg van verhaal en expressionisme weigert, die zo dominant waren in de Chinese kunst van het post-Mao-tijdperk. Zijn vasthoudendheid om deze kruisen dag na dag te schilderen, vormt een vorm van stille weerstand tegen het lawaai van de wereld.

Om Ding Yi te begrijpen, moet men zich verdiepen in de filosofie van Ludwig Wittgenstein, die zijn leven wijdde aan het onderzoeken van de grenzen van taal en representatie. In zijn “Tractatus Logico-Philosophicus” stelt Wittgenstein dat “de grenzen van mijn taal de grenzen van mijn wereld betekenen” ^[1]. Dit idee vindt een aangrijpend weerklank in het werk van Ding Yi, die zich vrijwillig beperkt tot een minimalistische visuele woordenschat, de kruis, en paradoxaal het oneindige van picturale mogelijkheden onderzoekt.

Maar wat Ding Yi’s werk zo relevant maakt, is dat het ver uitstijgt boven louter formele oefening. Zijn rasters zijn geen abstracties die losstaan van de realiteit, maar eerder filters waardoor wij de sociaal-economische werkelijkheid van het hedendaagse China kunnen waarnemen. Zoals Wittgenstein scherp opmerkte: “Waarover men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen” ^[2]. Ding Yi heeft in zijn kruisen een manier gevonden om het onuitsprekelijke te spreken, het onvoorstelbare te vertegenwoordigen, de duizelingwekkende transformatie van China.

Kijk aandachtig naar zijn schilderijen uit de jaren 1990, met hun donkere tinten, de zorgvuldig met een liniaal getekende kruisen. Observeer dan de evolutie naar fluorescerende kleuren, complexere en minder strikte structuren die zijn werk na 1998 kenmerken. Wat u ziet is de transformatie van Shanghai en heel China, de overgang van een sobere post-communistische samenleving naar een verblindende, chaotische en consumptiemaatschappij die een economische grootmacht is.

Het minutieuze handwerk dat elk schilderij van Ding Yi vereist, duizenden kleine met de hand geschilderde kruisen, herinnert ons ook aan filosoof Albert Camus en zijn mythe van Sisyphus. “Men moet Sisyphus zich gelukkig voorstellen”, schreef Camus en suggereerde dat het juist in de herhaling van een schijnbaar absurde taak is dat men betekenis kan vinden ^[3]. Ding Yi omarmt zoals Sisyphus de herhaling volledig, niet als straf, maar als bevrijding.

In zijn essay “De mythe van Sisyphus” onderzoekt Camus de menselijke conditie tegenover de absurditeit van de wereld. Hij schrijft: “De strijd zelf naar de toppen is voldoende om het hart van een mens te vervullen” ^[4]. Deze zin zou perfect Ding Yi’s artistieke onderneming kunnen beschrijven. Zijn werk is niet gericht op een einddoel, maar vindt zijn waarde in het proces van creatie zelf, in de handeling van het schilderen van elke kruis, dag na dag, jaar na jaar.

De bijna monastieke discipline van Ding Yi roept ook op wat Camus “de metafysische revolte” noemt, een bevestiging van waarden in een wereld zonder intrinsieke betekenis. Ding Yi begon zijn serie “Appearance of Crosses” eind jaren 80, een periode van ideologische omwentelingen in China. Door ervoor te kiezen zich uitsluitend op een schijnbaar onbeduidend motief te concentreren, creëerde hij een ruimte van persoonlijke vrijheid te midden van sociale en politieke chaos.

Camus leert ons dat “creëren is tweemaal leven” ^[5]. Voor Ding Yi is het scheppingsproces een vorm van verzet tegen de kwetsbaarheid van het bestaan. Elk kruis dat hij schildert is een bevestiging van zijn aanwezigheid in de wereld, een tastbaar bewijs van zijn bestaan. De herhaling is niet steriel, maar betekenisvol.

Wat echt opmerkelijk is aan Ding Yi, is dat hij deze creatieve discipline over meerdere decennia volhoudt. Waar andere kunstenaars voortdurend van stijl en onderwerp veranderen, verdiept hij zich steeds in één idee en onderzoekt alle mogelijke vertakkingen daarvan. Deze consistentie doet denken aan Camus’ idee over authenticiteit: “Authentiek zijn betekent een idee tot het einde toe dragen” ^[6].

Zijn werk is ook een meditatie over tijd. In een China dat steeds lijkt te versnellen, waar steden radicaal transformeren binnen enkele jaren, biedt Ding Yi een alternatieve tijdsbeleving. Zijn schilderijen vragen om tijd; tijd om ze te maken, tijd om ze te bekijken, tijd om ze te begrijpen. In deze bewuste traagheid is een impliciete kritiek te zien op de razendsnelle race naar modernisering die hedendaags China kenmerkt.

Laten we terugkeren naar Wittgenstein en zijn opvatting van taal. Voor hem is taal niet slechts een communicatiemiddel, maar de structuur waardoor wij de wereld begrijpen. Hij stelt dat “taalspelen deel uitmaken van onze levensvorm” ^[7]. De kruisen van Ding Yi kunnen worden gezien als een picturaal “taalspel”, een visuele grammatica waarmee hij de wereld verkent.

In zijn “Filosofische Onderzoeken” ontwikkelt Wittgenstein het concept van “zien als”, waarbij hij suggereert dat onze waarneming altijd al geladen is met interpretatie ^[8]. Op dezelfde manier nodigen de rasters van Ding Yi ons uit om “te zien als”, de stad te zien als een raster, de industrialisatie als een herhalend motief, de moderniteit als een structuur.

Wat Ding Yi onderscheidt van vele andere abstracte kunstenaars, is dat zijn werken nooit puur formeel zijn. Ze zijn altijd verankerd in een specifieke sociale en historische realiteit. Zoals Wittgenstein benadrukte, “filosofie is geen leer, maar een activiteit” ^[9]. Ding Yi’s kunst is ook geen louter esthetische doctrine, maar een activiteit die voortdurend in gesprek is met de wereld om hem heen.

Neem zijn recente werken, met hun complexere structuren en levendigere kleuren. Ze weerspiegelen de evolutie van Shanghai, van een grijze industriestad tot een verblindende en chaotische wereldmetropool. Wittgenstein herinnert ons eraan dat “het beeld een model van de werkelijkheid is” ^[10]. De schilderijen van Ding Yi zijn precies dat, modellen van de hedendaagse Chinese realiteit.

Maar er is nog meer. Door zijn visuele vocabulaire bewust te beperken, stelt Ding Yi diepgaande vragen over de grenzen van artistieke expressie. Zoals Wittgenstein schreef: “wat getoond kan worden, kan niet worden gezegd” ^[11]. Sommige waarheden kunnen alleen visueel worden uitgedrukt, en dat is precies wat Ding Yi in zijn werk onderzoekt.

Deze zelfopgelegde beperking is ook aanwezig in het denken van Camus, die menselijke grenzen niet als beperkingen ziet, maar als voorwaarden voor betekenisvolle actie. “De mens is op zichzelf niets. Hij is slechts een oneindige kans. Maar hij is de oneindige verantwoordelijke voor die kans” ^[12]. Ding Yi, door ervoor te kiezen zich te beperken tot kruisen, neemt volledig de verantwoordelijkheid voor deze oneindige kans op zich.

De werken van Ding Yi zijn nooit statisch, ondanks de constante van hun basismotief. Ze evolueren, transformeren en reageren op veranderingen in de buitenwereld. Deze dynamiek herinnert aan de observatie van Camus dat “echte vrijgevigheid jegens de toekomst bestaat uit het volledig geven aan het heden” ^[13]. Elk schilderij van Ding Yi is een totale betrokkenheid bij het heden, een poging de essentie van zijn tijd vast te leggen.

De beslissing van Ding Yi om uitsluitend kruisen te schilderen kan ook worden gezien als een vorm van existentiële uitdaging. Camus schrijft dat “zich verzetten is het bevestigen van zijn aanwezigheid gedurende het hele bestaan” ^[14]. Door vol te houden in zijn unieke artistieke benadering bevestigt Ding Yi zijn aanwezigheid en individualiteit in een samenleving die vaak conformiteit waardeert.

Wat bijzonder interessant is aan het parcours van Ding Yi, is zijn evolutie van zijn eerste streng geometrische werken naar vrijere en expressievere composities, terwijl het basismotief van het kruis behouden blijft. Deze evolutie weerspiegelt het latere denken van Wittgenstein, die zich van een rigide taalopvatting verwijderde om de vloeibaarheid en veelvoudigheid van “taalspelen” ^[15] te verkennen.

De werken van Ding Yi creëren een contemplatieve ruimte in een door beelden en informatie verzadigde wereld. Ze nodigen ons uit om te vertragen, aandachtig te observeren en na te denken over hoe eenvoudige variaties in kleur, textuur en compositie radicaal verschillende visuele ervaringen kunnen creëren. Deze uitnodiging tot contemplatie echoot Camus’ nadruk op het belang van heldere bewustzijn tegenover de absurditeit van de wereld ^[16].

Via zijn schilderijen herinnert Ding Yi ons eraan dat kunst niet alleen een kwestie is van persoonlijke expressie, maar ook een vorm van visueel denken. Zoals Wittgenstein suggereerde: “denken is geen onstoffelijk proces dat spreken bezielt en betekenis geeft, en apart van spreken kan worden gezien” ^[17]. Evenzo is schilderen voor Ding Yi niet simpelweg het uitvoeren van een vooropgezet idee, maar een vorm van denken in actie.

De opmerkelijke samenhang van het werk van Ding Yi over meer dan drie decennia getuigt van een zeldzame vastberadenheid in de hedendaagse kunstwereld. Zoals Camus schrijft: “omdat een gedachte de wereld verandert, moet ze eerst het leven van degene die haar draagt veranderen” ^[18]. De artistieke praktijk van Ding Yi is niet louter een esthetisch project, maar een levenswijze, een ethiek van scheppen.

Wat het werk van Ding Yi zo krachtig maakt, is zijn vermogen om zowel persoonlijk als universeel, specifiek en abstract, rigoureus en emotioneel te zijn. Zijn schilderijen zijn ruimtes van productieve spanning tussen orde en chaos, structuur en vrijheid, traditie en innovatie.

Terwijl veel hedendaagse kunstenaars proberen te choqueren of te verleiden, zet Ding Yi geduldig zijn artistieke zoektocht voort met opmerkelijke integriteit. Zijn niet aflatende toewijding aan zijn unieke visie is op zich al een radicaal gebaar. De kruisen van Ding Yi zijn niet zomaar decoratieve motieven, maar tekens beladen met betekenis, tekens die de contouren van de hedendaagse ervaring in China en daarbuiten uittekenen. Zoals Wittgenstein ons herinnert: “tekens op zichzelf zijn dood; alleen het gebruik geeft ze leven” ^[19]. Juist door hun aanhoudend en evoluerend gebruik verwerven de kruisen van Ding Yi hun expressieve kracht.

En als u nog steeds niet overtuigd bent van de grootsheid van deze kunstenaar, dan geeft u misschien de voorkeur aan kunst die u een mooi verhaal vertelt, die vriendelijk een vooropgezet idee van de wereld illustreert. Maar weet dit: terwijl u zich wentelt in het comfort van verhalende kunst, zet Ding Yi zijn rigoureuze en compromisloze verkenning van de fundamentele mogelijkheden van de schilderkunst voort, en herinnert ons eraan dat authentieke kunst niet is die onze verwachtingen bevestigt, maar die ze uitdaagt en transformeert.