Luister goed naar me, stelletje snobs: Guy Yanai schildert niet om u te vleien. Deze veertiger, geboren in Haifa en gevestigd tussen Tel Aviv en Marseille, ontwikkelt al twee decennia een oeuvre dat onze meest conventionele verwachtingen van wat hedendaagse schilderkunst zou moeten zijn, tart. Gewapend met zijn penseel en zijn lange horizontale kleurvlakken, transformeert Yanai het gewone in het buitengewone met een precisie die evenzeer doet denken aan Byzantijnse mozaïeken als aan de gepixelde schermen van onze smartphones.
De Israëlische kunstenaar werkt door opeenhoping van horizontale penseelstreken, waardoor oppervlakken ontstaan die eerder geweven dan geschilderd lijken. Deze unieke techniek, die zich geleidelijk ontwikkelde door de jaren heen, geeft zijn doeken een bijzondere materialiteit die balanceert tussen oude ambacht en digitale esthetiek. Elke penseelstreek wordt een bouwsteen, een kleurpixel die bijdraagt aan de opbouw van een visuele wereld die coherent maar toch gefragmenteerd is.
Het schilderachtige universum van Yanai voedt zich met beelden die overal zijn verzameld: Google Street View, TripAdvisor, Instagram, persoonlijke foto’s, films van Éric Rohmer. Deze praktijk van toe-eigening is niet vrijblijvend of lui. Integendeel, ze onthult een hedendaagse visie op artistieke creatie waarbij de kunstenaar, volgens zijn eigen woorden, meer een “uitgever” dan een schepper ex nihilo wordt. Deze benadering vindt haar rechtvaardiging in onze tijd van visuele overdaad, waarbij het niet langer gaat om het creëren van beelden, maar om het kiezen en transformeren ervan.
De favoriete onderwerpen van Yanai behoren tot wat men zou kunnen noemen de esthetiek van de internationale middenklasse: lichte appartementen met designmeubilair, zeilboten op rustige meren, verfijnde kamerplanten, hotelzwembaden, open ramen met uitzicht op mediterrane landschappen. Deze beelden zijn verre van onschuldig; ze vormen het visuele vocabulaire van een bepaalde geglobaliseerde bourgeois moderniteit, die van woonmagazines en sociale netwerken. Door deze codes toe te eigenen, bekritiseert Yanai ze niet openlijk, maar transformeert hij ze tot picturaal materiaal dat hun esthetische en sociologische dimensie onthult.
Architectuur als existentiële metafoor
De architecturale benadering bij Guy Yanai overstijgt de eenvoudige weergave van gebouwen. Het vormt een werkelijk systeem van visueel denken dat zijn wortels vindt in de ruimtetheorieën ontwikkeld door architecten en filosofen van de 20e eeuw. De kunstenaar, die opgroeide in de bijzondere architecturale omgeving van Israël voordat hij zich in Frankrijk vestigde, ontwikkelt een bijzondere gevoeligheid voor vragen rond wonen en verankering.
In zijn architecturale werken voert Yanai impliciet een dialoog met de reflecties van Le Corbusier over de “machine à habiter” en de standaardisatie van de woonruimte. Zijn interieurs, of het nu Parijse appartementen of Californische villa’s zijn, onthullen een internationale esthetische standaardisatie die geografische grenzen overstijgt. Deze homogenisering van de bewoonde ruimte wordt bij hem het symptoom van een hedendaagse conditie: die van de moderne mens die zich overal en nergens tegelijk “thuis” kan voelen.
Architectuur functioneert in Yanai’s werk ook als metafoor voor identiteitsconstructie. Geboren in Israël, opgevoed in de Verenigde Staten, opgeleid tussen New York en Frankrijk, en nu woonachtig tussen Tel Aviv en Marseille, belichaamt de kunstenaar zelf die geografische mobiliteit die kenmerkend is voor onze tijd. Zijn schilderijen van interieurs zijn nooit portretten van specifieke plaatsen, maar veeleer archetypen van bewoonbare ruimtes, schaalmodellen van wat een universeel “thuis” zou kunnen zijn.
Yanai’s schildertechniek vindt in architectuur zijn meest coherente expressie. Zijn horizontale kleurenstrepen roepen de bouwkundige elementen op: bakstenen, betonblokken, planken, bekledingen. Deze methodische benadering van schilderconstructie weerspiegelt architectonische processen, waarbij elk element zijn plaats moet vinden in een coherent structureel geheel. De kunstenaar verbergt zijn bewondering voor de meesters van de moderne architectuur overigens niet, vooral voor hen die functionaliteit en schoonheid wisten te combineren.
Deze architecturale dimensie komt ook tot uiting in de manier waarop Yanai de ruimte in zijn doeken organiseert. In tegenstelling tot schilders die op zoek zijn naar de illusie van diepte, geeft hij de voorkeur aan een frontale benadering die doet denken aan architecturale gevels. Zijn composities worden georganiseerd volgens principes van symmetrie en evenwicht die herinneren aan de regels van klassieke architecturale compositie, terwijl ze een resoluut hedendaagse esthetiek integreren.
De invloed van de Bauhausschool, die vooral zichtbaar is in de Israëlische architectuur van Tel Aviv, waar de kunstenaar woont, komt tot uiting in deze zoektocht naar functionele schoonheid. Yanai reproduceert niet de vormen van het Bauhaus, maar actualiseert de geest ervan: die van een democratische moderniteit die schoonheid maakt tot een toegankelijk bezit in plaats van een aristocratisch privilege. Deze esthetische filosofie blijkt uit zijn keuze van onderwerpen, die altijd afkomstig zijn uit de dagelijkse omgeving van de hedendaagse stedelijke middenklasse.
De kwestie van het wonen bij Yanai sluit aan bij de existentiële zorgen die Martin Heidegger heeft ontwikkeld in zijn reflectie over het zijn en de ruimte. Maar waar de Duitse filosoof de authenticiteit van de traditionele woning tegenover de technische moderniteit bevroeg, lijkt Yanai deze moderniteit te accepteren en zelfs te vieren. Zijn interieurs zijn niet nostalgisch naar een voorbij verleden, maar bevestigen juist de mogelijkheid van hedendaagse schoonheid, zelfs in standaardisering.
De cinema van Éric Rohmer: een poëtica van tijd en ruimte
De invloed van de Franse cineast Éric Rohmer op het werk van Guy Yanai vormt een van de meest verhelderende sleutels tot het begrijpen van zijn artistieke aanpak. Deze verwantschap overstijgt de loutere toe-eigening van filmbeelden om een waarachtige werkwijze en esthetische filosofie te vormen. Rohmer, meester van de Franse Nouvelle Vague, ontwikkelde een cinema van het alledaagse die bij Yanai haar meest overtuigende picturale transpositie vindt.
De rohmeriaanse esthetiek berust op minutieuze aandacht voor details van het Franse bourgeois dagelijfsleven. Zijn films geven de voorkeur aan lange dialogen in natuurlijke decors of zorgvuldig gekozen interieurs, die een sfeer van contemplatieve intimiteit creëren die diep doordringt in het werk van Yanai. De Israëlische kunstenaar vertaalt deze benadering in de schilderkunst door bij voorkeur schijnbaar alledaagse scènes weer te geven: een vrouw die leest bij een raam, een stel dat converserend op een steiger staat, een Parijse binnenruimte badend in het ochtendlicht.
De rohmeriaanse temporaliteit, gekenmerkt door traagheid en suspensie, vindt zijn schilderkunstige tegenhanger in de techniek van Yanai. Zijn lange horizontale kleurbanden roepen het geduld op dat nodig is bij de constructie van het beeld, en creëren een visueel ritme dat doet denken aan het bijzondere tempo van Rohmers films. Deze arbeidsintensieve techniek contrasteert met de onmiddellijke aard van het hedendaagse digitale beeld en biedt een tijd voor contemplatie die echoot met die van de Franse cineast.
In “Zomerverhaal” (1996) of “Herfstverhaal” (1998) ontwikkelt Rohmer een sentimentele geografie van het bourgeois Frankrijk die Yanai fascineert. De kunstenaar put uit deze beeldtaal om zijn eigen ‘verhalen’ te creëren, waarbij de plaatsen de ware hoofdrolspelers worden van de werken. Zijn schilderijen van de Middellandse Zeekust, Provençaalse terrassen of Parijse tuinen actualiseren het rohmeriaanse universum en geven het een gloednieuwe plastische dimensie.
Licht speelt een centrale rol bij Rohmer, vooral in zijn latere werken waarin hij de chromatische variaties van de Franse seizoenen onderzoekt. Yanai vertaalt dit lichtonderzoek door een kenmerkend kleurenpalet te ontwikkelen: mediterrane blauwtinten, zachte lentegroenten uit Parijs, poederroze tinten van zomerse avonden. Deze Rohmeriaanse chromatiek wordt bij hem een volwaardig schilderachtig taalgebruik dat specifieke sferen en emoties kan oproepen.
De documentaire benadering van Rohmer, die vaak echte locaties filmt met bijna etnografische precisie, inspireert Yanai’s werkwijze. De kunstenaar verzamelt beelden van zijn reizen en internetontdekkingen met dezelfde nauwgezetheid als waarmee de cineast zijn decors koos. Deze accumulatie van beelden vormt het basismateriaal van een werk dat documentaire verandert in poëzie en het feitelijke in het dromerige.
Rohmers morele filosofie, die met mildheid de kleine hypocrisieën en grote dromen van de Franse bourgeoisie onderzoekt, vindt zijn tegenhanger in Yanai’s niet-oordelende benadering van zijn onderwerpen. De kunstenaar karikatureert nooit de wereld van de middenklasse die hij portretteert, maar onthult juist de potentiële schoonheid en emotionele complexiteit ervan. Deze esthetische empathie is een van de meest ontroerende aspecten van zijn werk.
Rohmer ontwikkelde in zijn “Vertellingen van de vier seizoenen” een poëtica van cyclische tijd die Yanai’s temporele opvatting beïnvloedt. Zijn schilderijen beelden nooit specifieke historische momenten uit, maar eerder tijdloze ogenblikken, opgehangen in een bourgeois eeuwigheid die de Rohmeriaanse wereld oproept. Deze aangenomen tijdloosheid laat zijn werken ontsnappen aan de actualiteit en bereikt een vorm van hedendaagse universaliteit.
De middelenbesparing, kenmerkend voor Rohmers cinema, inspireert ook Yanai’s minimalistische benadering. Net als de cineast die meesterwerken maakte met bescheiden budgetten, weet de kunstenaar emotioneel rijke werken te creëren met opzettelijk beperkte schildermiddelen: enkele kleuren, een repetitieve techniek, ogenschijnlijk eenvoudige onderwerpen. Deze esthetiek van ingetogenheid is een van de belangrijkste krachten van zijn werk.
De hedendaagse synthese
Guy Yanai brengt een opmerkelijke synthese tot stand tussen schildertraditie en hedendaagse gevoeligheid. Zijn techniek, afstammend van de pointillisten maar geactualiseerd door digitale esthetiek, creëert werken die tegelijk spreken tot ons hedendaagse oog vertrouwd met schermen en onze kunstcultuur gevoed door schildergeschiedenis. Dit dubbele behoren is de voornaamste originaliteit van zijn aanpak en verklaart zijn huidige internationale succes.
De kunstenaar omarmt zijn status als man van zijn tijd volledig en gebruikt internet als een gigantisch imaginair museum om inspiratie uit te putten. Deze aanpak, die eerdere puristen zou hebben gehorrord, toont een tijdsintelligentie die van Yanai een van de meest relevante schilders van zijn generatie maakt. Zoals hij zelf benadrukt: “Ik ben er zeker van dat Matisse hetzelfde zou doen. Echt waar. Je hebt overal al die visuele dingen” [1].
Deze vrijheid in het toe-eigenen van bronnen gaat gepaard met een technische strengheid die voorkomt dat het werk vervalt in oppervlakkigheid. Elk schilderij van Yanai getuigt van aanzienlijke tijd- en emotionele investering, en een aandacht voor detail die het toegeëigende beeld omvormt tot een originele creatie. De traagheid van zijn scheppingsproces contrasteert heilzaam met de rappe beeldcirculatie van vandaag en biedt een kunsttijd die weerstand biedt aan de algemene versnelling van onze samenlevingen.
Het werk van Yanai stelt ook de vraag naar artistieke identiteit in een geglobaliseerde wereld. Als Israëlische kunstenaar, opgeleid in de Verenigde Staten, woonachtig tussen Frankrijk en Israël, en exposerend in de wereldhoofdsteden van hedendaagse kunst, belichaamt hij een nieuwe generatie kunstenaars voor wie geografische verankering geen noodzakelijke voorwaarde meer is voor creatie. Deze bewuste nomadische levenswijze voedt zijn werk met een culturele rijkdom die nationale particularismen overstijgt.
De kritische ontvangst van Yanai’s werk onthult de spanningen van onze artistieke tijd. Sommigen zien erin een naïeve viering van de westerse burgerlijke levensstijl, anderen een subtiele kritiek op de esthetische standaardisering van vandaag. Deze dubbelzinnigheid vormt vermoedelijk een van de krachten van zijn werk: door het duidelijke verwijt te weigeren evenals de decoratieve toegevendheid, biedt hij een middenweg aan die onze relatie tot hedendaagse schoonheid bevraagt.
De toekomst van zijn werk zal waarschijnlijk afhangen van het vermogen om dit delicate evenwicht tussen toegankelijkheid en strengheid, tussen verankering in de tijd en tijdloosheid, te bewaren. De recente ontwikkelingen in zijn werk, met name de introductie van menselijke figuren en de verkenning van nieuwe formaten, suggereren een artistieke volwassenheid die veelbelovende evoluties aankondigt.
Guy Yanai vertegenwoordigt die generatie kunstenaars die de uitdagingen van de hedendaagse tijd heeft weten om te zetten in creatieve kansen. Zijn werk toont aan dat het mogelijk is om authentieke en persoonlijke schilderkunst te scheppen in een wereld die verzadigd is met beelden, mits men de regels van het hedendaagse spel aanvaardt en tegelijk een hoge artistieke eis blijft stellen. Deze les, elegant en zonder dogmatiek gebracht, is wellicht het meest waardevolle dat zijn werk oplevert.
- Chernick, Karen. Artikel “Guy Yanai’s Painting Practice Was Made for This Moment” (De schilderpraktijk van Guy Yanai is gemaakt voor dit moment), gepubliceerd op artsy, 13 april 2020.
