Luister goed naar me, stelletje snobs. Er is in de huidige wereld een stille invasie die zich onder ons nestelt. Niet die van algoritmes die ons bij elke klik bespioneren, maar van een kunstenares wiens doeken de ingewanden van ons bestaan met ontwapenende eerlijkheid onthullen. Zhang Zipiao, deze Chinese kunstschilderes geboren in 1993 in Beijing, presenteert ons de rauwe anatomie van onze tijd door haar lichamelijke abstracties.
In een artistiek universum vaak gedomineerd door de race naar conceptuele originaliteit, grijpt Zhang Zipiao naar het meest traditionele medium, olieverfschilderkunst, om werken te creëren die elke simplistische classificatie tarten. Noch volledig abstract, noch precies figuratief, bewoont haar doek die tussenruimte waar het schilderachtig materiaal vlees wordt, waar penseelstreken kloppende organische weefsels worden.
Wanneer men voor het eerst een doek van Zhang Zipiao observeert, wordt men onmiddellijk getroffen door de chromatische intensiteit. Bloedrode tinten, vlezige roze, diepe paarse schakeringen verweven in een viscerale dans die gelijktijdig leven en dood oproept. Haar composities streven niet naar behagen, maar naar het oproepen van een instinctieve, bijna fysieke reactie. Zoals zij het zelf uitlegt: “In mijn schilderpraktijk denk ik niet dat inspiratie uit het niets opduikt, maar eerder door toewijding in het creëren, door kleuren te mengen en borstels te verplaatsen; de steeds evoluerende beelden brengen me een constante stroom van nieuwe inspiratie” [1].
Deze intuïtieve benadering van creëren herinnert aan het Amerikaanse abstract expressionisme, maar Zhang Zipiao injecteert er een gevoeligheid in die diep geworteld is in haar persoonlijke ervaring. Opgegroeid in een China in volle transformatie, werd ze al op jonge leeftijd blootgesteld aan medische beelden die haar moeder, een arts, mee naar huis bracht. Deze anatomische visies, deze kloven vergroot in intens roze en rood, hebben een blijvende indruk achtergelaten op haar artistieke verbeelding.
Zhang behoort tot die generatie Chinese kunstenaars die opgroeide tussen twee werelden: die van de Chinese traditie en die van de rasse globalisering. Eerst opgeleid aan het Maryland Institute College of Art en daarna aan de School of the Art Institute of Chicago, kreeg ze de gelegenheid om zich direct te confronteren met de werken die haar artistieke visie zouden voeden. De ontdekking van het schilderij “Figure with Meat” (1954) van Francis Bacon in het Modern Wing van Chicago was voor haar een openbaring, een bevestiging van de expressieve kracht die het representeren van vlees kan hebben.
Wat Zhang Zipiao onderscheidt van veel andere kunstenaars van haar generatie, is haar vermogen om onderwerpen die traditioneel geassocieerd worden met schoonheid en tederheid te herwaarderen en de fysieke, bijna brute dimensie ervan te onthullen. Haar series “Floral Field”, “Peony”, “Lily” of “Calla Lily” zijn niet louter bloemvoorstellingen, maar verkenningen van de textuur van het leven zelf. “Ik heb altijd willen vastleggen hoe een bloemblad aanvoelt”, vertrouwt ze toe. “Het is vergelijkbaar met menselijke huid in de dikte, het vochtgehalte en ook de aderen, als een ooglid” [2].
Deze analogie tussen planten en mensen is niet toevallig. Voor Zhang lijken granaatappelpitten op nieren of harten binnen het menselijk lichaam. De lijnen op de bloemblaadjes doen haar denken aan de aderen in de armen en benen van mensen, en de dikke, vochtige bloemblaadjes roepen menselijk vlees op. Deze verenigde visie op het levende vormt de basis van haar artistieke praktijk.
De lichamelijke dimensie van haar werk bereikt zijn hoogtepunt in haar serie “Battlefield” (2021-2022), waarin de vormen bijna volledig abstract worden, waarbij slechts massa’s vlees zichtbaar zijn die gevormd zijn door vloeiende krommen. Deze monumentale werken, sommige tot wel zes meter breed, creëren een indrukwekkende visuele impact, alsof de toeschouwer voor een organisch slagveld staat waar een innerlijke strijd wordt uitgevochten.
De kwestie van het vrouwelijk perspectief op het lichaam staat centraal in het werk van Zhang Zipiao. In een context waarin het vrouwelijke lichaam historisch gezien door de mannelijke blik is geobjectiveerd, bieden haar schilderijen een radicaal ander perspectief. Haar vrouwelijke naakten, sterk gedestilleerd en abstract, behouden desalniettemin een verstorende intimiteit. Het perspectief van weergave, vaak zeer persoonlijk en privé, geeft de werken een sterke emotionele lading en eist tegelijkertijd de autonomie van het vrouwelijke subject tegenover de externe blik op.
Om de reikwijdte van het werk van Zhang Zipiao volledig te begrijpen, is het noodzakelijk het te plaatsen in de bredere context van de esthetiek van geweld, een concept ontwikkeld door de filosofe Simone Weil. In haar essay “Zwaartekracht en genade” onderzoekt Weil de complexe relatie tussen schoonheid en geweld, suggereert ze dat ware schoonheid niet ligt in oppervlakkige harmonie, maar in de eerlijke confrontatie met de brutaliteit van de werkelijkheid. “De schoonheid boeit het vlees om toestemming te krijgen door te dringen tot de ziel,” schrijft zij [3]. De schilderijen van Zhang Zipiao belichamen precies deze spanning tussen schoonheid en geweld. Haar composities, van een vreemde en verontrustende schoonheid, dwingen ons onder ogen te zien wat we vaak liever negeren: de kwetsbaarheid van ons lichamelijk bestaan, de doorlaatbaarheid tussen leven en dood, het inherente geweld van het proces zelf van het leven.
De invloed van digitale kunst en de visuele culturen van sociale netwerken is ook waarneembaar in haar werk. Haar contrasterende kleurpaletten en grafische lijnen weerspiegelen duidelijk de invloed van digitale beelden en schermen. Deze hedendaagse dimensie verankert haar oeuvre in onze tijd terwijl het haar tevens in staat stelt te dialogeren met de schildertraditie.
De COVID-19-pandemie markeerde een keerpunt in de praktijk van Zhang Zipiao. Tijdens de drie lange jaren van isolement van China van de rest van de wereld ontwikkelde de kunstenares een nieuwe, meer instinctieve benadering, waarbij ze het doek benadert zonder vooraf gepland ontwerp, met rauwe emotie en pure energie. Dit proces vormt haar antwoord op de onzekerheid die zowel op persoonlijk als collectief vlak werd ervaren gedurende deze turbulente periode.
In haar serie “Mother of Pearl” (2023), gepresenteerd tijdens haar expositie “Swallow Whole” in de LGDR-galerij in New York, onderzoekt Zhang de krachtige symboliek van oesters en parels. Het monumentale diptiek “Mother of Pearl 08” (2023), dat zich uitstrekt over vier meter breed, toont een gedestilleerde oester omringd door wervelingen van golvende lijnen als kolkende kleuren golven. Dit werk roept “De Geboorte van Venus” van Botticelli op, maar hier ontbreekt de godin van de liefde, waardoor we worden geconfronteerd met de lege schelp, een dubbelzinnig symbool van vruchtbaarheid en leegte.
De tentoonstelling “Moonquake” in het Long Museum West Bund in 2022 was haar eerste institutionele solotentoonstelling op het Chinese vasteland. De titel verwijst naar de aardbevingen die plaatsvinden onder het ogenschijnlijk kalme oppervlak van de maan, een metafoor voor de complexe mentale toestanden van tijdgenoten, de rijkdom van vrouwelijke emoties en het verband tussen het schilderen en de diepgang van het menselijk bewustzijn.
De seksuele dimensie is nooit ver weg in het werk van Zhang Zipiao, maar wordt op een subtiliteit behandeld die de verwachtingen tart. Haar werken roepen herinneringen op aan Georgia O’Keeffe en Louise Bourgeois, met hun inherente freudiaanse analyses, maar Zhang schrijft haar fascinatie voor spinnen en oesters eerder toe aan lange nachten doorgebracht in de diepten van sociale media dan aan kunstgeschiedenis. “Midden in de nacht verschijnt er een van die video’s, waarin iemand parels uit het vlees van schelpdieren haalt,” legt ze uit. “Het is bijna als Dr. Pimple Popper, de manier waarop de parels eruit komen. Alles is zo sponzig. Ik kon niet stoppen met naar die video’s te kijken en dacht ‘Ik ga dat schilderen'” [4].
Dit anekdote onthult veel over haar creatieve proces. Zhang Zipiao werkt zonder voorbereidende tekeningen, zonder levend model of referentiefoto’s, en vertrouwt liever op haar verbeelding en geheugen. Ze begint door gedurfd te krabbelen op een leeg doek, waarbij de lijnen, vormen en contouren haar leiden naar de volgende stap. Deze benadering doet denken aan de houding van abstracte expressionisten, voor wie emotie de drijvende kracht achter het schilderij was.
De kunstcriticus Katie White merkte terecht op dat Zhang “put uit een gevoel van isolement, ontsnapping en voyeuristisch plezier en perversie die ons dagelijks leven doordringen. De orde houdt het net uit; we worden overspoeld door haar verwarde schilderijen in lintvorm die opstapelen, klaar om om te slaan en uiteen te vallen. De weelde van dit alles kan ons ten val brengen”.
Deze weelde, die bijna overdadige rijkdom aan schilderachtig materiaal en symbolische verwijzingen, is inderdaad kenmerkend voor het werk van Zhang Zipiao. Ze doet denken aan stillevens, vanitas uit de westerse traditie, die weelderige voorstellingen van voedsel zijn die symbool staan voor moreel verval en herinneringen aan de vergankelijkheid van de ziel.
Het gebruik van rood in Zhangs werk is bijzonder interessant. Voor haar vormen roodtinten, roze en purperen een soort grijstinten in haar werk, een register van de basiskleuren van vlees, die ze naar boven of beneden moduleert. “Rood is een kleur die zowel heel goed als heel slecht kan zijn. Het kan een waarschuwing zijn, rood kan je zeggen te stoppen. Het symboliseert passie, vitaliteit, maar ook bloed,” zegt ze. “Het is een extreme kleur en ik zou niet zeggen dat ik het persoonlijk leuk vind”.
Deze ambivalentie tegenover haar dominante kleur weerspiegelt perfect de spanning in haar hele oeuvre: tussen verleiding en afstoting, tussen plezier en pijn, tussen leven en dood. Zhang Zipiao presenteert ons een kunst die geen zelfgenoegzaamheid tolereert en van ons een eerlijke confrontatie met onze vleeslijke conditie vraagt.
Wat de kracht van Zhang Zipiao’s werk is, is haar vermogen om ons fysiek te laten voelen wat we zien. Haar schilderijen zijn niet alleen om naar te kijken, ze zijn om te ervaren. Ze herinneren ons eraan dat de krachtigste kunst niet die is die ons in onze zekerheden bevestigt, maar die ons verstoort, schudt en uiteindelijk verandert.
In een wereld van hedendaagse kunst die vaak wordt gedomineerd door het conceptuele en digitale, bevestigt Zhang Zipiao met kracht het belang en de kracht van schilderkunst als medium dat ons verbindt met onze meest fundamentele menselijkheid. Door haar tastbare abstracties nodigt ze ons uit tot een authentieke, viscerale ervaring die culturele grenzen overstijgt en ons herinnert aan onze gedeelde conditie.
- Citaat van Zhang Zipiao over haar schilderpraktijk, afkomstig van de officiële website van de galerie Lévy Gorvy Dayan, 2023.
- Verzamelde uitspraken door Katie White tijdens een interview met de kunstenares voor Artnet News, juni 2023.
- Weil, Simone. “De zwaartekracht en de genade”, Plon, 1947.
- Interview met Katie White voor Artnet News, “In Beijing gevestigde kunstschilder Zhang Zipiao abstraheert de overvloed van het leven, vlees, bloemen, fruit, in haar weelderige stillevens”, juni 2023.
