Luister goed naar me, stelletje snobs: Jennifer Guidi schildert het universum met zand. Niet als een kind dat in een zandbak speelt, maar als een hedendaagse alchemiste die het meest bescheiden materiaal transformeert in een kosmische openbaring. Vanuit haar atelier in Los Angeles ontwikkelt deze in 1972 geboren artieste uit Redondo Beach een uniek oeuvre waar schilderkunst en meditatie samenkomen, waar geometrische abstractie de oosterse spiritualiteit omarmt, en waar elk doek verandert in een mandala die bruist van pure kleuren.
Het werk van Guidi overstijgt de traditionele categorieën van hedendaagse kunst. Ze mengt pigmenten, olie, acryl en zand volgens een persoonlijke techniek die het schilderoppervlak omzet in een tactiel reliëf. Elke schildering ontstaat uit een repetitief en meditatief gebaar: de artieste brengt het vochtige zand met een penseel aan, waarna ze duizenden kleine holtes voorzichtig uitkerft met een houten pen, waardoor patronen ontstaan die stralen vanuit een naar links versprongen centraal punt, daar waar het hart klopt van de toeschouwer die tegenover het werk staat.
Deze schijnbaar eenvoudige praktijk onthult een opmerkelijke filosofische complexiteit. Guidi put haar inspiratie uit diverse bronnen: de Berberse tapijten uit Marokko waarvan ze de patronen aan de achterkant fotografeert, de Tibetaanse mandala’s die ze ontdekt tijdens een optreden van boeddhistische monniken, het bijzondere licht van Californië dat haar doeken baadt in een unieke helderheid. Haar creatieve proces lijkt op een vorm van seculiere gebed, een dagelijks ritueel dat ze uitvoert in haar atelier op het ritme van hedendaagse hiphop.
De Amerikaanse literaire traditie
De kunst van Jennifer Guidi onderhoudt diepe banden met de Amerikaanse literaire traditie, met name die van het transcendentalisme en de Beat Generation. Haar schilderpraktijk roept de meditaties op van Henry David Thoreau over de natuur en de cyclische tijd. Net als de auteur van Walden observeert Guidi nauwgezet de veranderingen in het Californische landschap, waarbij ze de vluchtige nuances vastlegt van zonsondergangen over de bergen en de lichtspelletjes in de stedelijke smog van Los Angeles.
Deze verwantschap met Thoreau is geen toeval. Guidi deelt met de schrijver een contemplatieve benadering van creatie, een voortdurende aandacht voor natuurlijke ritmes en een zoektocht naar het essentiële via een geleidelijke verfijning van de expressiemiddelen. Haar schilderijen van bergen, waarin gekleurde ketens zich ontvouwen onder vibrerende luchten, herinneren aan de beschrijvingen die Thoreau geeft van de Mount Katahdin in The Maine Woods. Zowel bij hem als bij haar wordt de natuur een aanleiding voor innerlijke verkenning, een spiegel waarin het menselijke bewustzijn zijn zoektocht naar betekenis weerspiegelt.
De invloed van de Beat Generation komt ook naar voren in het werk van Guidi, met name in haar relatie tot de oosterse spiritualiteit en meditatie. Zoals Jack Kerouac in The Dharma Bums, put zij uit het Tibetaanse boeddhisme een formele en conceptuele inspiratie. Haar zandmandala’s roepen de spirituele pelgrimstochten van Kerouac’s helden op, die zoektocht naar een absoluut dat toegankelijk is door de herhaling van de handeling en het loslaten van het scheppende ego. Gary Snyder, dichter van de Beat Generation en zen-beoefenaar, vormt een expliciete referentie voor Guidi: verschillende van haar werktitels, With a Magnetizing Force I Pulled the Sky Over Me, A Stillness Spread Over the Sea, verwijzen rechtstreeks naar het poëtische universum van Snyder en zijn pantheïstische viering van de wilde natuur.
Deze literaire afstamming verheldert de verhalende dimensie van Guidi’s werk. Elk schilderij vertelt een verhaal, dat van een creatieproces dat lijkt op het automatische schrijven van de surrealisten of de spontane improvisaties van de beatdichters. De artieste beschrijft haar werk zelf als “een introspectieve psychologische reis” [1], een verkenning van de onbewuste gebieden van de menselijke ziel. Haar doeken functioneren als innerlijke reisdagboeken, kaarten van het onzichtbare waarbij elk gekleurd punt overeenkomt met een moment van bewustzijn, een levenspuls.
De obsessieve herhaling van de scheppende handeling bij Guidi doet ook denken aan de schrijfttechnieken van Gertrude Stein, een andere belangrijke figuur uit de Amerikaanse literatuur. Zoals Stein onvermoeibaar dezelfde syntactische formuleringen herhaalde om effecten van verbale hypnose te creëren, graaft Guidi duizenden kleine holtes volgens een onveranderlijk ritme dat een soort visuele trance genereert. Deze verwantschap onthult de diepe ambitie van de artieste: de schilderkunst transformeren tot een universele taal, een plastisch vocabulaire creëren dat direct met de ziel van de toeschouwer communiceert, voorbij culturele en taalkundige barrières.
Het werk van Guidi maakt deel uit van een Amerikaanse traditie die kunst beschouwt als een middel voor spirituele exploratie en persoonlijke transformatie. Van Ralph Waldo Emerson tot Allen Ginsberg, van Walt Whitman tot Gary Snyder, heeft deze reeks kunstenaars en schrijvers altijd geprobeerd de grenzen van het westerse individualisme te overstijgen om toegang te krijgen tot een ruimere kosmische bewustzijn. Guidi zet deze zoektocht voort via andere middelen, waarbij ze het poëtische woord vervangt door de materialiteit van zand en kleur, en werken creëert die functioneren als visuele mantra’s, meditatieve ondersteuningen voor het oog en de geest van de hedendaagse tijd.
De platonische architectuur
De analyse van het werk van Jennifer Guidi onthult een rigoureuze geometrische constructie die doet denken aan Plato’s filosofische speculaties over ideale vormen en kosmische harmonie. Haar cirkelvormige, driehoekige en slingerende composities zijn niet toevallig, maar maken deel uit van een diepgaande reflectie over de fundamentele structuren van het universum en het menselijke bewustzijn.
De dominantie van de cirkel in Guidi’s kunst verwijst rechtstreeks naar Platoonse ontwikkelingen over geometrische perfectie. In de Timée beschrijft Plato het heelal als een perfecte bol, de mooiste en meest uniforme vorm die er is. De cirkelvormige mandala’s van Guidi functioneren volgens deze logica: ze bieden een beeld van de totaliteit, een microkosmos waarin de universele orde wordt weerspiegeld. Elk gekleurd punt dat uit het centrum naar de periferie uitstraalt, roept de individuele zielen op die volgens de Platoonse kosmologie deelnemen aan de Ziel van de wereld terwijl ze hun eigenheid bewaren.
Deze cosmologische dimensie wordt verrijkt door een reflectie op de kennisleer ontwikkeld in de Republiek. De schilderijen van Guidi functioneren als allegorieën van de omgekeerde grot: in plaats van ons af te wenden van de zintuiglijke wereld om toegang te krijgen tot de wereld van Ideeën, nodigen ze ons uit om de begrijpelijke schoonheid midden in de materie opnieuw te ontdekken. Het zand, het meest prozaïsche element dat er is, wordt onder het penseel van de kunstenaar het draagvlak van een esthetische openbaring. Deze transsubstantiatie van onedele materie in pure schoonheid illustreert perfect het proces van anamnesis beschreven door Plato: de kunst van Guidi wekt in ons de herinnering aan het Idee van het Schone, die slaapt in de plooien van de belichaamde ziel.
De strenge geometrie van haar composities roept ook de pythagoreïsche speculaties op over de harmonie van de sferen. Guidi organiseert haar kleuren volgens precieze wiskundige verhoudingen, waarbij ze de chromatische theorieën van Goethe en Schiffermüller verkent en deze vertaalt in monumentale schilderijen. Haar negen-kleuren driehoek geïnspireerd door Goethe functioneert als een diagram van de menselijke geest, waarbij kleurcombinaties en emotionele toestanden worden verbonden volgens een vrijwel muzikale logica. Deze synesthetische benadering van kleur herinnert aan de platonische intuïties over de fundamentele eenheid van de kosmos, waar wiskunde, muziek en schoonheid deel uitmaken van dezelfde harmonieuze orde.
Het herhaald gebruik van de driehoek in het werk van Guidi is bijzonder interessant. Deze geometrische vorm, beladen met symboliek sinds de Oudheid, roept zowel de Egyptische piramides als de Californische bergen op die de kunstenaar inspireren. Maar voorbij deze iconografische verwijzingen verwijst de driehoek naar de drievoudige structuur van de ziel beschreven in de Republiek: rede, moed en matigheid vinden hun evenwicht in gerechtigheid, de kardinale deugd die de harmonie van het individu en de stad verzekert. De driehoekige composities van Guidi bieden zo een plastische meditatie over psychisch evenwicht, een geometrie van de ziel die streeft naar verzoening van de tegenstrijdige krachten in de menselijke psyche.
De slang, een andere terugkerende figuur in de iconografie van de kunstenaar, past ook binnen deze platonische lezing. Symbool van de kundalini in de hindoe-traditie, roept hij de spirituele energie op die aan de basis van de wervelkolom slaapt en via een helixbeweging naar het bewustzijn stijgt. Dit beeld van spirituele opstijging resoneert met de allegorie van de lijn zoals uitgewerkt in de Republiek, waar Plato de progressieve graden van kennis beschrijft, van de schaduwen in de grot tot de contemplatie van het Goede op zichzelf. De slangen van Guidi functioneren als mystieke ladders, toegangswegen naar hogere bewustzijnsstaten.
Deze symbolische architectuur onthult de metafysische ambitie van de kunst van Guidi: het creëren van beelden die niet enkel het oog behagen maar werkelijk het bewustzijn van de toeschouwer transformeren. Haar schilderijen functioneren als spirituele oefeningen in de zin die Pierre Hadot geeft aan de antieke filosofie: concrete praktijken die gericht zijn op het wijzigen van onze verhouding tot de wereld en tot onszelf. Door deze kleurrijke mandala’s te aanschouwen, ervaart de toeschouwer deze omkering van het blikveld (periagoge) die Plato centraal stelt in de filosofische opvoeding. Kunst wordt zo een drager van wijsheid, een middel om toegang te krijgen tot een waarheid die de zintuiglijke verschijnselen overstijgt zonder ze te verwerpen.
De originaliteit van Guidi ligt in haar vermogen om deze platonische intuïties te actualiseren door middel van hedendaagse kunst. Haar schilderijen zijn geen illustraties van filosofische concepten maar autonome esthetische ervaringen die via andere wegen de grote vragen van de westerse metafysica opnieuw oproepen. Ze bewijzen dat kunst nog steeds kan dienen als organon van de gedachte, als instrument van kennis en spirituele transformatie voor de hedendaagse mens die op zoek is naar betekenis en het absolute.
Jennifer Guidi op de hedendaagse kunstmarkt
De spectaculaire opkomst van Jennifer Guidi op de markt voor hedendaagse kunst verdient analyse. In enkele jaren zijn haar werken gestegen van 50.000 euro in galerie in 2014 tot meer dan 430.000 euro exclusief kosten bij een veiling in 2022 bij Christie’s voor Elements of All Entities. Deze spectaculaire groei roept vragen op over de mechanismen van artistieke waardering in een geglobaliseerde economische context.
De commerciële strategie rond het werk van Guidi onthult een verfijnde beheersing van de codes van de hedendaagse markt. Tegelijkertijd vertegenwoordigd door Gagosian, David Kordansky en Massimo de Carlo, profiteert de artieste van een bijzonder efficiënt internationaal verspreidingsnetwerk. Deze multi-representatie, die steeds vaker voorkomt in galeriekringen, getuigt van het vertrouwen van professionals in het commerciële potentieel van haar creaties. De strikte controle die de artieste en haar galeries uitoefenen over de plaatsing van haar werken, een techniek die ook wordt toegepast door Mark Grotjahn, haar ex-echtgenoot, helpt om de zeldzaamheid en daarmee de marktwaarde van haar productie kunstmatig hoog te houden.
Deze economische mechaniek roept scherpe kritiek op. Verzamelaar en handelaar Stefan Simchowitz uitte in 2017 op Facebook zijn afkeer over het speculatieve enthousiasme rond de werken van Guidi: “Als nog een persoon mij vraagt om een werk van Jen Guidi voor hem te regelen, denk ik dat ik in mijn bed ga overgeven” [2]. Deze mediagenieke uitspatting, hoe vulgair ook, onthult de spanningen binnen de markt voor hedendaagse kunst, verscheurd tussen esthetische legitimatie en financiële logica.
De sociologische analyse van Guidi’s clientèle belicht deze kwesties. Haar verzamelaars, Steven A. Cohen, Maurice Marciano en François Pinault, behoren tot die internationale financiële elite die kunst gebruikt als investeringsinstrument en sociaal statussymbool. De bewust aangenomen “decoratieve” dimensie van haar schilderijen, hun vermogen een kalmerende sfeer te creëren in hedendaagse interieurs, vergemakkelijkt hun integratie in privécollecties waar de gebruikswaarde vaak prevaleert boven pure esthetische waarde.
Deze schijnbare contradictie tussen opgeëiste spiritualiteit en geaccepteerd commercieel succes kenmerkt de hedendaagse kunst in haar ambivalente relatie tot cultureel kapitalisme. Guidi stelt een meditatieve praktijk, een zoektocht naar spirituele authenticiteit, terwijl ze de regels accepteert van een markt die haar werken transformeert tot luxegoederen. Deze spanning doet haar artistieke onderneming niet teniet; ze onthult eerder de complexe omstandigheden waarin hedendaagse kunst tot stand komt, gevangen tussen de aspiratie naar esthetische autonomie en integratie in dominante economische netwerken.
Naar een esthetiek van aanwezigheid
Het werk van Jennifer Guidi biedt uiteindelijk een unieke esthetische ervaring, gebaseerd op de onmiddellijke aanwezigheid bij het werk en de wereld. Haar schilderijen functioneren als machines om de tijd te vertragen, contemplatieve devices die weerstand bieden aan de algemene versnelling van de hedendaagse maatschappij. In een wereld gedomineerd door digitale beelden en snelle consumptie van visuele content, eist het werk van Guidi een andere temporaliteit op: die van contemplatie en meditatie.
Deze esthetiek van aanwezigheid is geworteld in een diep begrip van oosterse spirituele tradities. Guidi mediteert dagelijks al meer dan tien jaar, en deze discipline komt in elk aspect van haar werk tot uiting. Haar schilderijen ontstaan uit een bijzondere bewustzijnstoestand, een gerichte aandacht voor het gebaar en het huidige moment die het schilderen transformeert tot een spirituele oefening. De toeschouwer ervaart bij het aanschouwen van deze kleurrijke mandala’s op zijn beurt deze toestand van versterkte aanwezigheid.
De originaliteit van Guidi ligt in haar vermogen om deze spirituele ervaring te vertalen naar een eigentijdse plastische taal. Haar verwijzingen naar Goethe’s kleurentheorie, de chakra’s uit de hindoeïstische traditie, en Tibetaanse mandala’s worden geïntegreerd in een persoonlijke synthese die het gevaar van decoratief oriëntalisme vermijdt. De kunstenares kopieert de traditionele vormen niet, maar heruitvindt een spirituele iconografie die passend is bij de hedendaagse westerse gevoeligheid.
Deze heruitvinding gebeurt via een vakkundig gebruik van pure kleur. Guidi benut de psychofysiologische eigenschappen van kleur om optische vibratie-effecten te creëren die de perceptie van de toeschouwer veranderen. Haar verlopen van roze, oranje en violet wekken directe emotionele resonanties op, waardoor de gebruikelijke mechanismen van intellectuele interpretatie worden omzeild. Het oog, gevangen door deze kleurrijke caleidoscopen, bereikt een intuïtieve, zintuiglijke waarnemingsmodus die de esthetische ervaring dichter bij extatische mystiek brengt.
De bijzondere materialiteit van haar werken draagt bij aan dit effect. Het zand gemengd met de verf creëert tactiele oppervlakken die andere zintuigen dan alleen het zicht aanspreken. Deze haptische dimensie van Guidi’s kunst nodigt de toeschouwer uit tot een meer lijfelijke relatie met het werk, die de puur optische contemplatie overstijgt om het hele wezen te betrekken bij de esthetische ervaring. De duizenden kleine holtes uitgegraven in de verflaag veranderen elk schilderij in een miniatuurlandschap, een topografisch reliëf dat zowel reminiscenties oproept aan de duinen van de Californische woestijn als aan de windingen van de menselijke hersenen.
Deze polisensorialiteit van het werk onthult Guidi’s ultieme ambitie: hedendaagse kunst verzoenen met haar traditionele functie van spirituele transformatie. Haar schilderijen dienen niet slechts ter decoratie van galeriewanden en privécollecties; ze bieden een initiatische ervaring, een innerlijke reis die het bewustzijn van de toeschouwer duurzaam verandert. Daarmee herwinnen ze de oorspronkelijke functie van kunst, zoals toevertrouwd door traditionele beschavingen: een brug vormen tussen het zichtbare en het onzichtbare, het eindige en het oneindige, het menselijke en het goddelijke.
Deze spirituele dimensie van Guidi’s kunst verwijst niet naar religieus dogma, maar naar een seculiere spiritualiteit, open voor alle zoekers naar betekenis. Haar kleurrijke mandala’s functioneren als universele meditatiehulpmiddelen, toegankelijk voor iedereen die bereid is hun blik te vertragen en zich onder te dompelen in de bijzondere tijdelijkheid van esthetische contemplatie. Daarmee beantwoorden ze aan een diepe behoefte van de hedendaagse maatschappij: het terugvinden van ruimtes van rust en bezinning in een door onrust en oppervlakkigheid gedomineerde wereld.
De kunst van Jennifer Guidi herinnert ons eraan dat schilderkunst, ondanks technologische revoluties en esthetische mutaties, een unieke capaciteit behoudt om de menselijke ziel in haar diepste wezen te raken. Haar werken bewijzen dat hedendaagse abstractie nog steeds authentieke spirituele ervaringen kan overbrengen, en kan dienen als tegengif tegen de onttovering van de moderne wereld. Ze nodigen ons uit om via kunst deze contemplatieve dimensie van het bestaan te herontdekken, een dimensie die traditionele wijsheden altijd centraal hebben gesteld in de menselijke conditie.
In haar doeken met levendige kleuren, in haar zandmandala’s die het Californische licht vangen en breken, tekent Jennifer Guidi de territoria van een bereikbaar oneindig, een getemd absoluut dat elke blik verandert in een seculiere gebed. Haar kunst leert ons dat schoonheid ondanks alles onze veiligste weg blijft naar de waarheid van het zijn en de rust van de ziel. Daarmee zet zij de meest nobele traditie van de westerse kunst voort: het onthullen van het eeuwige in het moment, het universele in het bijzondere, het heilige in het profane.
- Jennifer Guidi, interview met Artspace Magazine, 2023.
- Stefan Simchowitz, bericht geplaatst op Facebook, 2017, geciteerd in ARTnews.
