Luister goed naar me, stelletje snobs, het hedendaagse Chinese artistieke landschap zit vol talenten die zich uitzonderlijk noemen, maar zelden verdienen ze werkelijk onze aandacht. Toch is er een figuur die zich onderscheidt met een aardse kracht: Jiang Guohua, geboren in 1954 in Qingdao. Een kunstenaar die de conventies heeft weten te overstijgen terwijl hij putte uit de diepste bronnen van de Chinese schildertraditie.
Laat me jullie het verhaal vertellen van een man die durfde de gevestigde codes te doorbreken, terwijl hij een diepgaand dialoog behield met het millennia-oude erfgoed van de Chinese schilderkunst. Het is geen toeval dat zijn werken tegenwoordig duizelingwekkende hoogten bereiken in veilingzalen, met biedingen die meer dan 17 miljoen euro overschrijden. Maar laten we ons niet enkel richten op deze cijfers die slechts het topje van een veel complexere artistieke ijsberg zijn.
In de wereld van Jiang Guohua is de techniek van “splash-ink” en “splash-color” niet slechts een schildermethode, het is een ware filosofie die weerklinkt met het taoïstische concept van Wu Wei (無為), handelen door niet-handelen. Kijk aandachtig naar zijn landschappen: de bergen lijken natuurlijk uit de mist op te rijzen, alsof ze vanzelf op het papier verschenen zijn, zonder menselijke interventie. Deze benadering doet denken aan de filosofie van Zhuangzi, die natuurlijke spontaniteit zag als de hoogste vorm van kunst. Maar wees gewaarschuwd, schijn bedriegt niet: achter deze schijnbare spontaniteit schuilt een jarenlang onvermoeibaar werk.
Wat mij bijzonder intrigeert aan deze kunstenaar, is zijn vermogen om werken te creëren die de eenvoudige fysieke voorstelling van het landschap overstijgen. Neem bijvoorbeeld zijn serie bergschilderijen uit de jaren 2020, waar de pieken lijken te dansen in de mist als vluchtige geesten. Deze composities zijn geen simpele topografische weergaven, maar visuele uitingen van het Chinese filosofische concept Qi (氣), die levensenergie die in alle dingen stroomt. De krachtige penseelstreken en inktspatten zijn niet willekeurig, ze volgen de natuurlijke stroom van deze kosmische energie, waardoor een dynamische spanning ontstaat tussen leegte en volheid, tussen het tastbare en het ontastbare.
Er is iets diep revolutionairs in de manier waarop Jiang Guohua de traditie van Chinese landschapschilderkunst benadert. Geestelijk erfgenaam van Liu Haisu, die hij in 1981 ontmoette op de hellingen van de berg Huangshan, is hij erin geslaagd de leer van zijn meester te overstijgen en iets geheel nieuws te creëren. Het is geen eenvoudige oefening in stijl of een variatie op een bekend thema. Nee, het is een ware heruitvinding van het genre die zijn kracht put uit een diep begrip van de Chinese kunstgeschiedenis, terwijl het de moderniteit volledig omarmt.
Zijn monumentale landschappen zijn niet alleen groot vanwege hun formaat, waarvan sommige meerdere meters lang zijn, maar ook vanwege hun filosofische ambitie. Elke penseelstreek, elke inktvlek is geladen met een intentie die verder gaat dan louter esthetiek. Hier raken we aan het tweede thema van zijn werk: de spanning tussen traditie en innovatie, tussen respect voor het verleden en de noodzaak om iets nieuws te creëren.
Deze dualiteit manifesteert zich vooral in zijn reeks schilderijen van bloemen en vogels, waarin hij een klassiek genre van de Chinese schilderkunst herinterpreteert met een hedendaagse durf. Zijn composities, op het eerste gezicht ogenschijnlijk simpel, onthullen een verbazingwekkende complexiteit wanneer men ze van dichtbij bekijkt. De snelle en zelfverzekerde trekken van zijn penseel creëren vormen die lijken te vibreren van innerlijke energie, alsof ze op het punt staan van het papier los te komen.
Wat bijzonder opmerkelijk is, is de manier waarop hij westerse en oosterse filosofische concepten weet te verenigen in zijn werk. Zijn begrip van abstractie, deels geërfd uit zijn studie van westerse kunst, past perfect bij de traditionele principes van de Chinese schilderkunst. Deze synthese is niet kunstmatig of geforceerd, maar vloeit natuurlijk voort uit zijn artistieke praktijk.
Het is interessant op te merken dat Jiang Guohua tot zijn vijftigste nooit zijn werken met zijn eigen naam heeft ondertekend. Deze bescheidenheid, zeldzaam in de wereld van hedendaagse kunst, getuigt van een diep begrip van de Chinese artistieke traditie, waarin het ego van de kunstenaar moet wijken voor de grootsheid van de natuur die hij probeert vast te leggen. Deze benadering echoot de gedachten van François Jullien over Chinese kunst, die het belang benadrukken van het zichzelf wissen in de traditionele artistieke praktijk.
Maar vergis je niet: deze bescheidenheid is geen timide terughoudendheid. De werken van Jiang Guohua zijn allesbehalve verlegen. Ze barsten van het papier, en creëren landschappen die lijken te vibreren van innerlijke energie. Zijn bergen zijn geen simpele geografische weergaven, maar manifestaties van de levensenergie die het universum doordringt. Deze benadering doet denken aan het Chinese filosofische concept van Li (理), het principe van natuurlijke orde dat aan alle dingen ten grondslag ligt.
De technische beheersing van Jiang Guohua is onmiskenbaar, maar wat zijn werk werkelijk uitzonderlijk maakt, is dat hij de techniek overstijgt om iets diepers te bereiken. Zijn schilderijen zijn niet simpelweg demonstraties van virtuositeit, hoewel ze dat zeker zijn, maar diepgaande verkenningen van de relatie tussen mens en natuur, tussen het zichtbare en het onzichtbare, tussen het tijdelijke en het eeuwige.
De invloed van zijn meester Liu Haisu is duidelijk zichtbaar in zijn meesterlijk gebruik van de “splash-ink” techniek, maar Jiang Guohua heeft deze techniek ver voorbij haar traditionele grenzen gebracht. Zijn inktvlekken zijn geen louter decoratieve effecten, maar fysieke manifestaties van de creatieve energie zelf. Elke vlek, elke druppel is nauwkeurig berekend en behoudt toch een ogenschijnlijke spontaniteit die zijn werken hun karakteristieke levendigheid geeft.
Jiang Guohua slaagt er altijd in om een perfect evenwicht te bewaren tussen controle en overgave, tussen techniek en intuïtie. Zijn schilderijen lijken te zijn gemaakt in een moment van pure inspiratie, en toch is elk element perfect beheerst. Het is dit paradox dat zijn werk zijn dynamische spanning en emotionele kracht geeft.
In zijn chromatische palet creëren de subtiele gebruiken van inktvariaties, gaande van diepzwart tot de meest delicate grijzen, sferen van buitengewone rijkdom. Maar het is in zijn kleurwerken dat hij werkelijk toppen van virtuositeit bereikt. Zijn diepe blauwen en weelderige groenen zijn niet enkel kleuren, maar evocaties van de essentie zelf van de natuur.
Er is een bijna muzikale kwaliteit in de manier waarop hij zijn composities organiseert. De visuele ritmes die hij creëert, afwisselend tussen momenten van spanning en ontspanning, doen denken aan de complexe structuren van de Chinese klassieke muziek. Deze ritmische benadering van compositie is geen loutere formele truc, maar een manifestatie van zijn diepe begrip van natuurlijke harmonie.
De werken van Jiang Guohua nodigen ons uit om onze relatie met de artistieke traditie te herdenken, niet als een star kader dat onze creativiteit beperkt, maar als een onuitputtelijke inspiratiebron die voortdurend kan worden heruitgevonden. Dus ja, zijn werken bereiken duizelingwekkende prijzen in veilingzalen, maar hun ware waarde kan niet in monetaire termen worden gemeten. Ze zijn getuigen van een unieke artistieke visie die erin geslaagd is de traditionele grenzen van de Chinese schilderkunst te overstijgen, terwijl ze diep trouw blijven aan haar spirituele essentie. In een hedendaags artistiek landschap dat vaak wordt gedomineerd door het vluchtige en oppervlakkige, staat het werk van Jiang Guohua als een krachtige herinnering aan wat kunst kan zijn wanneer die wordt beoefend met totale toewijding en diep begrip van haar historische en filosofische wortels.
