Luister goed naar me, stelletje snobs, het is tijd om te stoppen met je intellectuele franje en je ogen wijd open te doen voor Joel Mesler, die Amerikaanse kunstenaar die je plaagt met zijn schilderijen die zo glinsteren als een Californië cocktail geserveerd bij een zwembad uit de jaren 80. Mesler is niet zo’n voorbijgaande komeet op de kunstmarkt, ook al heeft hij een duizelingwekkende stijging van 900% in drie jaar gekend, zoals zijn handelaren met de subtiliteit van een olifant in een porseleinkast rapporteren [1]. Nee, Mesler is een veel complexer fenomeen, een voormalige kunsthandelaar die kunstenaar werd en zijn jeugdtrauma’s omzet in pittige schilderijen waar verzamelaars gretig naar grijpen.
In de wereld van Mesler ontmoeten psychoanalyse en arthousefilm elkaar om een unieke artistieke visie te vormen, waarbij elk doek een therapiesessie is, gehouden onder de spotlights van een Hollywoodstudio. Als Freud de directeur fotografie was geweest van David Lynch, zouden de werken van Mesler er waarschijnlijk zo uitzien, een explosieve mix van onderdrukte affecten en zorgvuldig georkestreerde esthetiek.
Laten we beginnen met psychoanalyse, die wetenschap van de diepste psyche die goed van pas zou komen om het werk van onze kunstenaar te ontcijferen. Mesler verbergt niet dat zijn artistieke productie verankerd is in een specifiek moment: de traumatische scheiding van zijn ouders, meer bepaald een scène in het Beverly Hills Hotel waar zijn vader, een cocaïneverslaafde arts, de ontbijttafel omgooide en Eggs Benedict op de jurk van zijn moeder spatte [2]. Een scène waardig aan een Cassavetes-film, maar beleefd door een 11-jarige jongen die later een kunstenaar zou worden, geobsedeerd door Martinique-behang met bananenbladmotieven, hetzelfde behang dat de muren van dat beroemde hotel sierde.
In de pure psychoanalytische traditie gebruikt Mesler zijn artistieke praktijk als een genezend instrument. “Ik gebruik dezelfde groene kleur als ik schilder en ik krijg diezelfde groene kleur ook onder mijn nagels. Nu heb ik mezelf macht gegeven. Ik verdien geld met mijn trauma,” bekent de kunstenaar [3]. Dit is een instrumentaliseerng van trauma waar Freud zelf om zou glimlachen! Sublimatie is nog nooit zo lucratief geweest.
Het behang van het Beverly Hills Hotel is voor Mesler geworden wat de madeleine was voor Proust, een sensorische trigger die de sluizen van onwillekeurige herinneringen opent. Maar in tegenstelling tot de Franse schrijver beperkt Mesler zich niet tot contemplatie van herinneringen: hij verandert ze in handelswaar die voor goudprijzen verkocht wordt. Psychoanalyse leert ons dat symptomatiek een genot kan worden; bij Mesler is het een handelszaak geworden.
Deze omzetting van trauma in kunstwerk doet denken aan Alfred Hitchcocks theorieën over de beheersing van angst: “Ik laat mijn personages altijd dat ondergaan waar ik zelf het meest bang voor ben.” Mesler past dit principe toe op zijn eigen leven, hij legt zijn angsten, schaamtes en zwaktes bloot in schilderijen met vrolijke kleuren die eerst het oog trekken en dan de geest verstoren. Lacaniaanse psychoanalyse zou hier spreken van een symptoom vermomd als sinthoom, dat wil zeggen een lijden omgezet in creatie.
De letters en woorden die zijn doeken bevolken, functioneren als vrije associaties, een techniek die dierbaar is aan de Freudiaanse psychoanalyse. In zijn alfabetische serie getoond bij Galerie Simon Lee is elke letter verbonden met een herinnering, een straat in Los Angeles, een fragment van het verleden [4]. Deze fragmentering van het persoonlijke verhaal in geïsoleerde symbolische eenheden roept op hoe traumatisch geheugen zich opdeelt en herstructureert.
Als psychoanalyse ons helpt de fundamenten van Meslers werk te begrijpen, biedt auteurscinema ons een interpretatiesleutel voor zijn esthetiek. De kunstenaar zelf erkent deze invloed door zijn leven te beschrijven als “de films Kramer tegen Kramer en Taxi Driver samen” [5]. Deze verwijzing is niet toevallig. Aan de ene kant het familiedrama van Robert Benton dat de emotionele gevolgen van een echtscheiding voor een kind onderzoekt; aan de andere kant het Scorsese-portret van een vervreemde man in een vijandige stad. Tussen deze twee polen bevindt zich het picturale universum van Mesler.
De mise-en-scène van zijn schilderijen roept de zorgvuldige composities van een Wes Anderson op, met hun verzadigde kleuren en hun schijnbare naiviteit die een diepe melancholie verbergt. Zoals in de films van Sofia Coppola dienen luxe en weelde als decor voor intieme drama’s, desillusies en het verlies van onschuld. De zwembaden die vaak in Meslers werk voorkomen, functioneren zoals die in de films van David Hockney of François Ozon, als ambivalente symbolen van plezier en gevaar, van vrijheid en opsluiting.
De installatie “Pool Party” gepland voor 2024 in het Rockefeller Center [6] illustreert deze ambivalentie perfect. Door de iconische schaatsbaan te transformeren in een namaakzwembad speelt Mesler met de codes van de Californische cinema, zon, blauw water, strandballen, terwijl hij deze ansichtkaartbeelden ondermijnt door een contextuele verschuiving die ze lichtelijk verontrustend maakt, zoals in een film van Lynch.
De narratieve technieken van auteurscinema zijn ook terug te vinden in de manier waarop Mesler zijn werk structureert in sequenties en series. Zijn recente tentoonstelling in het Long Museum in Sjanghai, getiteld “Spiritual Journey”, functioneerde als een schilderachtige roadmovie, waarbij elk doek een etappe van een innerlijke reis vormde [7]. Deze gefragmenteerde, niet-lineaire vertelling, waarin heden en verleden samenvloeien, roept de elliptische montages op van een Terrence Malick.
De dualiteit staat centraal in het werk van Mesler, zoals het centraal staat in vele auteursfilms. Licht en donker, leegte en volheid, begin en einde, deze tegenstellingen structureren zijn composities. Zijn dageraden en schemeringen, gematerialiseerd door keramische vogels, herinneren aan de temporele overgangen die Tarkovski gebruikte om de overgangen tussen verschillende bewustzijnstoestanden aan te duiden [8].
De disco-rabbijnen die Mesler recent begon te schilderen illustreren perfect deze convergentie tussen psychoanalyse en auteurscinema. Door traditionele portretten van rabbijnen te hernemen en te transformeren in popiconen met uitbundige kleuren, voert de kunstenaar een vorm van filmische montage uit tussen het heilige en het profane, tussen traditie en moderniteit. Deze gebaar doet denken aan het werk van Martin Scorsese over religieuze figuren, waar spiritualiteit altijd doordrenkt is van menselijke feilbaarheid.
“Ik zal nooit stoppen met het schilderen van rabbijnen”, verklaart Mesler [9]. Deze obsessie voor een figuur van geestelijke autoriteit kan gelezen worden als een zoektocht naar een symbolische vader, een thema dat dierbaar is aan de psychoanalyse. De collectie van meer dan 300 portretten van rabbijnen die hij heeft verzameld, roept het Freudiaanse concept van de dwangherhaling op, een onbewuste poging om een trauma uit het verleden te beheersen door het onder een gecontroleerde vorm te reproduceren.
Meslers traject, van kunsthandelaar tot kunstenaar, van drugsverslaafde tot nuchtere man, lijkt op een scenario van Hollywood-vernedering. “Ik werd de volgende ochtend wakker met een pak kalkoen in mijn hand en niet veel als schilderij. Ik stopte enkele weken later met drinken”, vertelt hij [10]. Deze bekentenis zou kunnen passen in een film van Paul Thomas Anderson, waarin de personages schommelen tussen zelfdestructie en verlossing.
Sobriety heeft zijn artistieke benadering fundamenteel veranderd. “Voor sobriety leefde ik in het ego. Alles draaide om mij,” legt Mesler uit [11]. Dit bewustzijn herinnert aan de epifanie-momenten in de films van Jim Jarmusch, waar personages plotseling een helderheid bereiken die hen transformeert.
De gouden letters in de vorm van Mylar-balloons die in zijn recente werken zweven, getuigen van deze nieuwe lichtheid. Maar deze ballonnen zijn noch helemaal opgeblazen, noch volledig leeggelopen, ze bevinden zich in een tussentoestand, onzeker, alsof ze zweven tussen opstijging en val. Deze opzettelijke ambiguïteit roept de open eindes op van auteurscinema, die eenvoudige oplossingen weigeren ten gunste van een complexere waarheid.
Het werk van Joel Mesler functioneert als een psychoanalysesessie gefilmd door een visionaire regisseur. Elk doek is tegelijkertijd een intieme bekentenis en een geraffineerde mise-en-scène, een therapeutisch werk en een artistieke productie die zich bewust is van haar effecten. Het is geen toeval dat zijn schilderijen voor astronomische prijzen worden verkocht (275.000 dollar bij Christie’s in 2021) [12]: ze bieden verzamelaars niet alleen een esthetisch object, maar ook een spiegel om hun eigen verlangens en angsten in te projecteren.
En als u nog steeds niet overtuigd bent van de verborgen diepte achter de ogenschijnlijke frivoolheid van Mesler, overweeg dan dit: zijn werk herinnert ons eraan dat schoonheid vaak de meest effectieve vermomming is, dat lachen de scherpste pijn kan verhullen, en dat de meest relevante kunst soms ontspringt uit de meest verwoestende trauma’s. Een les die zowel auteurscinema als psychoanalyse ons al lang hebben bijgebracht, maar die we lijken te moeten vergeten, totdat een kunstenaar als Mesler ons er met grote slagen van bananenbladeren en kleurrijke slangen aan herinnert.
- Neuendorf, Henri. “We bevinden ons op onbekend terrein’: Kunstenaar Joel Mesler over hoe een carrière als handelaar hem niet voorbereid heeft om een marktliefje te worden”, Artnet News, 12 juli 2021.
- Eisler, Maryam. “Joel Mesler: Wat schuilgaat achter de oogstrelende beelden”, LUX Magazine, 2022.
- “Joel Mesler”, Alain Elkann Interviews, 14 april 2024.
- Kachka, Boris. “Hoe een kunsthandelaar een opkomend schilder werd”, The New York Times, 19 juni 2018.
- “Joel Mesler”, Alain Elkann Interviews, 14 april 2024.
- “Joel Mesler: Keukens zijn goede plekken om te huilen”, Lévy Gorvy Dayan, persbericht, 2024.
- “Joel Mesler”, verkoopnota, Norton Museum of Art, Gala Veiling 2025, 1 februari 2025.
- “Joel Mesler: Keukens zijn goede plekken om te huilen”, Lévy Gorvy Dayan, persbericht, 2024.
- “Joel Mesler”, Alain Elkann Interviews, 14 april 2024.
- Kachka, Boris. “Hoe een kunsthandelaar een opkomend schilder werd”, The New York Times, 19 juni 2018.
- Eisler, Maryam. “Joel Mesler: Wat schuilgaat achter de oogstrelende beelden”, LUX Magazine, 2022.
- Neuendorf, Henri. “We bevinden ons op onbekend terrein’: Kunstenaar Joel Mesler over hoe een carrière als handelaar hem niet voorbereid heeft om een marktliefje te worden”, Artnet News, 12 juli 2021.
