Luister goed naar me, stelletje snobs, het is tijd om te praten over een kunstenares die onze zekerheden over hedendaagse kunst op zijn kop zet met de consistentie van een kleverige substantie. Kotao Tomozawa, geboren in 1999 in Bordeaux, belichaamt dit fascinerende paradox van een kunstenaar die ongemak transformeert in het sublieme, verstikking in bevrijding.
Denkt u hedendaagse kunst te kennen? Laat mij u vertellen hoe deze jonge Frans-Japanse vrouw, gewapend met slijm en een viscerale gevoeligheid, onze relatie tot het zelfportret herdefinieert. In haar monumentale doeken, waar gezichten oplossen onder lagen transparante materie, schildert Tomozawa niet alleen, ze vangt de essentie van onze angstige tijd waarin authenticiteit verdrinkt in een oceaan van kunstmatige beelden.
Op het eerste gezicht lijken haar werken misschien te behoren tot een eenvoudig esthetisch spel: hyperrealistische portretten ondergedompeld in een gelatineuze substantie met betoverende reflecties. Maar vergis u niet. Elk schilderij is een duizelingwekkende duik in wat Roland Barthes “punctum” noemde, dat aangrijpende detail dat de toeschouwer doorboort. Maar hier is het punctum geen detail, het is de substantie zelf die het doek overspoelt, als een vloeibare metafoor van onze gecompliceerde relatie tot identiteit.
Laten we haar recente werk “Slime CXCⅦ” (2024) nemen, waarin de kunstenares zichzelf afbeeldt in een staat tussen kwelling en extase. Dit werk doet denken aan de “Metamorphosen” van Ovidius, waarin lichamen veranderen onder invloed van goddelijke krachten. Maar bij Tomozawa is de transformatie geen goddelijke straf, het is een vrijwillige daad van wissen en wedergeboorte. De kunstenares vertelt hoe ze, uitgeput door sociale media en de voortdurende stroom van beelden, zich op een dag spontaan bedekte met slijm. Deze schijnbaar absurde handeling werd de basis van haar artistieke praktijk.
Deze benadering doet denken aan de filosofie van Maurice Merleau-Ponty over de fenomenologie van de waarneming. In “Het Oog en de Geest” schrijft de filosoof: “Het is door zijn lichaam aan de wereld uit te lenen dat de schilder de wereld verandert in een schilderij”. Tomozawa neemt dit idee bij wijze van spreken letterlijk: ze leent letterlijk haar lichaam aan de ervaring van de slijm, waardoor een fysieke sensatie van verstikking verandert in een schilderachtige bevrijding. Haar doeken stellen niet eenvoudigweg een persoon voor die bedekt is met een kleverig materiaal, ze belichamen dat precieze moment waarop het wezen oplost in de pure sensatie.
Het andere kenmerkende aspect van haar werk ligt in het terugkerende gebruik van haar jeugdpop, Ruki-chan. Deze figuur, die in veel van haar werken voorkomt, zoals “Slime XCIX” (2021), is niet slechts een nostalgisch accessoire. Ze functioneert als wat Walter Benjamin een “dialektisch beeld” noemde, een object dat verleden en heden, persoonlijk en universeel in zich concentreert. Door Ruki-chan met slijm te bedekken, herinterpreteert Tomozawa niet alleen haar jeugd; ze verkent de grenzen tussen het geanimeerde en het levenloze, het vertrouwde en het vreemde, in een benadering die doet denken aan het Freudiaanse concept van de “unheimliche” (bedrieglijke vertrouwdheid).
Oppervlakkige critici zullen zeggen dat haar werk slechts een variatie is op het thema van de vloeibare identiteit, zo geliefd in onze tijd. Maar dat mist het wezenlijke. Waar Tomozawa mee speelt, is minder de vloeibaarheid van identiteit dan de fysieke ervaring van het verdwijnen en het herontstaan van het zelf. Wanneer ze het moment beschrijft waarop ze zich voor het eerst met slijm bedekte, niet meer kunnen ademen, het gevoel hebbend dat de tijd oplost, raakt ze iets diepers dan een simpele artistieke performance.
Haar loopbaan is net zo fascinerend als haar werken. Ze behaalde haar diploma aan de Universiteit van de Kunsten Tokio in 2024, nadat ze in 2019 de Kume-prijs en in 2021 de Ueno Geiyu-prijs had ontvangen. Haar solotentoonstellingen volgen elkaar in een razend tempo op, van Tokio tot Hong Kong, waarbij elk een evolutie in haar praktijk markeert. Haar laatste tentoonstelling, “Reflectie”, gepresenteerd bij N&A Art SITE, markeert een belangrijk keerpunt in haar gebruik van natuurlijk licht, waarbij aquatische motieven worden geïntroduceerd die lijken te dansen op de gezichten van haar poppen.
Wat haar werk vandaag de dag bijzonder relevant maakt, is dat ze collectieve angst omzet in esthetische ervaring. Terwijl onze wereld verzadigd is met digitale beelden en Instagram-filters, waarbij iedereen zijn uiterlijk met een simpele klik kan veranderen, kiest Tomozawa voor een radicaal fysieke benadering. Ze legt zichzelf een grenservaring op, waarbij ze zich bedekt met slijm tot aan verstikking toe, om werken te creëren die spreken over authenticiteit door haar schijnbare ontkenning ervan.
De techniek die ze gebruikt is net zo opmerkelijk als haar concept. Haar olieverfschilderijen tonen een uitzonderlijke beheersing van texturen en transparantie. Elk doek is een technische prestatie waarbij het schilderachtige materiaal zelf lijkt te leven, in voortdurend bewegen. De reflecties die ze vastlegt zijn niet louter decoratieve effecten, ze creëren een constante spanning tussen oppervlak en diepte, aanwezigheid en afwezigheid.
Haar samenwerking met haar moeder, Mimiyo Tomozawa, binnen het duo “Tororoen”, voegt een andere dimensie toe aan haar werk. Deze artistieke moeder-dochterrelatie roept op wat Julia Kristeva theoretiseert in “Machten van de Horror” over het abjecte en het moederlijke. De werken van Kotao kunnen worden gezien als een complexe onderhandeling met het moederlijk erfgoed, waarbij slijm een medium wordt dat zowel verbinding als scheiding mogelijk maakt.
Haar nieuwste werken, geïnspireerd door haar reizen naar India en Thailand, introduceren een nieuw kleurenpalet beïnvloed door natuurlijk licht. Deze evolutie toont een kunstenares die, ver weg van het zich beroemen op een winnende formule, blijft verkennen en de grenzen van haar praktijk blijft verleggen.
Tomozawa vertegenwoordigt een nieuwe generatie kunstenaars die niet alleen commentaar levert op onze tijd, maar deze fysiek belichaamt in hun praktijk. Haar werken zijn geen ramen op de wereld, maar zintuiglijke ervaringen die ons confronteren met onze eigen grenzen. In een wereld waar digitale kunst en betekenisloze NFT’s dreigen de artistieke ervaring volledig te dematerialiseren, herinnert haar werk ons aan het cruciale belang van het lichaam en fysieke sensatie.
Haar razendsnelle succes, werk dat direct verkocht wordt zodra het wordt gepresenteerd, zou kunnen doen vrezen voor een overmatige commercialisering van haar praktijk. Maar Tomozawa behoudt een opmerkelijke artistieke integriteit, door te blijven experimenteren en risico’s te nemen. Elke nieuwe tentoonstelling onthult een kunstenares die haar onderzoek verdiept in plaats van simpelweg te voldoen aan de verwachtingen van de markt.
Kotao Tomozawa is niet alleen een kunstenares die portretten of haar pop schildert met slijm, zij is een maakster die ons begrip van wat een zelfportret in het digitale tijdperk kan zijn, herdefinieert. Haar werk herinnert ons eraan dat in een wereld die steeds virtueler wordt, fysieke ervaring en lichamelijke sensatie onvervangbare bronnen van artistieke waarheid blijven.
