Luister goed naar me, stelletje snobs, het is hoog tijd om te praten over Iwamoto Masakazu (イワモト・マサカズ), geboren in 1969 in Cupa, Japan, deze kunstenaar die u waarschijnlijk beter kent onder het pseudoniem “MR.”. Ja, degene die zijn naam heeft geleend van de legendarische honkbalspeler Shigeo Nagashima, bijgenaamd “Mr. Giants”. Een toe-eigening die veel zegt over de Japanse cultuur en haar verhouding tot populaire idolisatie. Maar laat je niet misleiden, het is geen simpel maskerspel.
Denkt u alles te weten over hedendaagse Japanse kunst omdat u een prent van Hokusai in uw woonkamer hebt hangen? Laat mij u vertellen hoe Iwamoto onze westerse zekerheden over kunst en massacultuur op zijn kop zet. In zijn universum valt het onderscheid tussen “high art” en “low culture” uiteen als een porseleinen vaas in een mangawinkel. En juist daar ligt zijn genie.
Voormalig leerling van Takashi Murakami, ja, die Murakami, kwam Iwamoto in 1996 uit de schaduw van zijn meester tevoorschijn met een diploma van de Sokei Academy of Fine Art & Design en biedt ons een unieke visie op de Japanse postmoderne samenleving. Een samenleving die wordt gekenmerkt door wat filosoof Jean Baudrillard hyperrealiteit noemde, waar de grens tussen het echte en het simulacrum vervaagt tot het volledig verdwijnt. In Iwamoto’s werk komt deze theorie tot leven via zijn personages met enorme ogen die letterlijk hele werelden in hun iris weerspiegelen, een krachtige visuele metafoor van onze door beelden verzadigde tijd.
Neem zijn monumentale installatie “Metamorphosis: Give Me Your Wings” in de Lehmann Maupin Gallery in 2012. Een georganiseerde chaos van alledaagse Japanse objecten, afval en puin die opstijgt als een bruut testament aan de Fukushima-ramp. Theodor Adorno zei dat het schrijven van poëzie na Auschwitz barbaars was; welnu, Iwamoto toont ons hoe je kunst maakt na een nucleaire ramp. Hij verandert het collectieve trauma in een esthetische ervaring die ons dwingt onze eigen angst voor een technologische apocalyps onder ogen te zien.
Maar denk niet dat Iwamoto zich beperkt tot het recyclen van onze collectieve angsten. Zijn werk is diep geworteld in de otaku-cultuur, het Japanse sociale fenomeen dat verder gaat dan een eenvoudige passie voor manga en anime. Walter Benjamin sprak over de aura van een kunstwerk in het tijdperk van technische reproduceerbaarheid; Iwamoto creëert een nieuwe aura uit diezelfde reproduceerbaarheid. Zijn personages, geïnspireerd door de manga-esthetiek, zijn geen simpele kopieën maar archetypen die onze verhouding tot authenticiteit en originaliteit bevragen.
In zijn serie schilderijen waarin de personages lijken te zweven in gedestructureerde stedelijke landschappen, speelt Iwamoto met onze percepties als een DJ die culturele samples mixt. De referenties botsen: hier een fastfoodlogo getransformeerd tot haarversiering, daar sociale netwerknmeldingen die dansen in de blik van een meisje. Het is een constante dialoog tussen de Japanse schildertraditie en onze digitale, met tekens verzadigde tegenwoordigheid.
Als je bewijs zoekt dat Iwamoto niet zomaar weer een “kawaii”-kunstenaar is, kijk dan eens hoe hij met ruimtelijkheid omgaat in zijn werken. Als erfgenaam van de “Superflat”-traditie, bedacht door Murakami, drijft hij het concept tot de uiterste grenzen. De perspectieven storten in, de vlakken overlappen, en creëren een visuele duizeling die doet denken aan de experimenten van de kubisten, maar met een resoluut hedendaagse en Japanse gevoeligheid.
Zijn samenwerking met Pharrell Williams in 2019 in het Musée Guimet illustreert perfect zijn vermogen om grenzen tussen kunst en populaire cultuur te overstijgen. “A Call To Action” was niet zomaar een tentoonstelling, het was een visueel manifest over de kracht van de jeugd in een wereld in crisis. De kleurrijke wapens, als speelgoed in de handen van zijn personages, herinnerden ons eraan dat onschuld de meest radicale vorm van verzet kan zijn.
De kunst van Iwamoto is paradoxaal: hij gebruikt de esthetiek van ontsnapping om ons te confronteren met de rauwste realiteit. Zijn personages met voor altijd verraste gezichtsuitdrukkingen wijzen ons op onze eigen verbijstering tegenover een wereld die onze begrip te boven gaat. Dit is precies wat Guy Debord beschreef in “La Société du Spectacle”: we zijn toeschouwers geworden van onze eigen vervreemding.
Wat het werk van Iwamoto vandaag zo relevant maakt, is dat het navigeert tussen verschillende lagen van betekenis. Voor een westers publiek kunnen zijn creaties slechts lijken op een extra manifestatie van de “Cool Japan”. Maar onder dit verleidelijke oppervlak schuilt een scherpe kritiek op de consumptiemaatschappij en onze relatie tot het beeld. Elke bevroren glimlach van zijn personages is een masker dat een afgrond van existentiële vragen verbergt.
Zijn kunst is een kroniek van onze tijd, waarin realiteit en fictie zo door elkaar lopen dat ze ononderscheidbaar worden. De stedelijke landschappen die hij schildert, met hun opeenhoping van tekens en symbolen, weerspiegelen onze eigen steden die onleesbaar zijn geworden door visuele oververzadiging. Dit is wat Marc Augé “niet-plaatsen” van de hypermoderniteit noemde, die transitruimtes waar identiteit oplost.
In zijn nieuwste werken, die in 2024 in Londen te zien waren, drijft Iwamoto zijn verkenning van de spanningen tussen fantasie en realiteit nog verder. De gezichten die hij schildert zijn geen simpele portretten meer, maar poorten naar parallelle universa, waarbij elk oog een microkosmos van de Japanse populaire cultuur bevat. Het is een duizelingwekkende mise en abyme van onze beeldmaatschappij, waar elke blik doordrenkt is met visuele verwijzingen.
Iwamoto creëert een kunst die tegelijkertijd werkt als entertainment en als sociale kritiek. Zijn werken zijn culturele Trojaanse paarden die zich vermommen in schattigheid om zich in onze bewustzijn te nestelen en ons zo beter aan onze tegenstrijdigheden te confronteren. Hij balanceert op het dunne koord tussen provocatie en verleiding, tussen kritiek en viering.
Als sommige critici hem tot een simpele navolger van Murakami reduceerden, missen ze het belangrijkste. Iwamoto heeft een unieke visuele taal ontwikkeld die de invloeden van zijn mentor overstijgt. Zijn manier om het picturale oppervlak te behandelen, te spelen met digitale codes in een traditioneel medium, kunst te creëren die zowel op Instagram werkt als in de heilige museale ruimte, toont een diep begrip van de uitdagingen van kunst in het digitale tijdperk.
Zijn werk dwingt ons onze traditionele esthetische categorieën te heroverwegen. Hoe categoriseer je een kunstenaar die zijn werken zowel tentoonstelt in prestigieuze galerieën als in luxe winkels? Die monumentale installaties maakt over nucleaire rampen en tegelijkertijd personages tekent die zo uit een tekenfilm lijken te komen? Juist die capaciteit om grenzen te vervagen maakt hem tot een emblematische artiest van onze tijd.
De kunst van Iwamoto Masakazu is een complex spiegelbeeld voor onze geglobaliseerde samenleving. Een spiegel die onze obsessies, angsten en wensen reflecteert, maar ze transformeert tot iets nieuws, uitdagends en onverwachts. Hij laat ons zien dat kunst ons nog steeds kan verrassen, destabiliseren en aan het denken kan zetten, zelfs, en misschien wel vooral, wanneer het de taal van de populaire cultuur gebruikt.
Dus de volgende keer dat u een werk van Iwamoto Masakazu, of MR., ziet, stop dan niet bij het glanzende oppervlak. Duik in die overdreven blikken die hele universums bevatten. Laat u ontregelen door composities die alle ruimtelijke logica tarten. Want juist daar, in die visuele en conceptuele duizeling, schuilt de ware kracht van zijn kunst.
