Luister goed naar me, stelletje snobs, laten we het hebben over Pang Maokun, geboren in 1963 in Chongqing, die ons veel meer biedt dan een eenvoudige herziening van de kunstgeschiedenis. Deze meester aan het Sichuan Instituut voor Schone Kunsten is niet een van die schilders die zich tevreden stellen met het burgerlijk reproduceren van de grote westerse klassiekers. Nee, hij doet iets veel subversiever, slimmer en scherper.
Het eerste wat je opvalt als je zijn werk bekijkt, is zijn absolute technische beheersing. Maar laat je niet misleiden: deze virtuositeit is slechts een val, een lokaas om ons te verleiden tot een veel diepere reflectie over onze tijd. Terwijl jij je verwondert over de perfectie van zijn penseelstreek, is hij al bezig met het ontmantelen van je diepgewortelde zekerheden over kunst, tijd en technologie.
Laten we beginnen met zijn relatie tot tijd en beeld, die een van de belangrijkste assen van zijn werk vormt. Wanneer hij zich “De Dame met de Hermelijn” van Leonardo da Vinci toe-eigent om er een hedendaagse leren jas in te verwerken, is het geen eenvoudige postmoderne stijl oefening. Het is een geraffineerde meditatie over de aard van de representatie zelf, die weerklinkt met de reflecties van Roland Barthes over de dood van de auteur. Maar waar Barthes de ontbinding van de auteursautoriteit zag, vindt Pang een speels en heruitvindsingsruimte.
Zijn techniek van “tijdvouwen”, zoals hij het zelf noemt, gaat veel verder dan simpele anachronistische collage. Elke inbreuk van het heden in het verleden is zorgvuldig berekend om te creëren wat Walter Benjamin een “dialektisch beeld” zou noemen, een moment waarop het verleden en het heden botsen om een vonk van historische herkenning te produceren. Wanneer Pang zichzelf afschildert zittend naast de paus in een herinterpretatie van Velázquez, met een modern polshorloge en transparante bril, speelt hij niet alleen met de kunstgeschiedenis. Hij dwingt ons na te denken over de aard van culturele autoriteit en hoe deze door de eeuwen heen wordt doorgegeven.
Deze benadering weerklinkt de theorieën van Jacques Rancière over de “deelname aan het zintuiglijke”, waarbij kunst een middel wordt om sociale posities en identiteiten te herverdelen. In de werken van Pang neemt deze verdeling een bijzonder scherpe dimensie aan wanneer hij elementen van moderne technologie introduceert in klassieke composities. Een QR-code die discreet in een hoek van een schilderij uit de 17e eeuw is geplaatst dat parodieert, is niet slechts een visuele grap, het is een diepgaande reflectie over hoe wij informatie coderen en delen, gisteren en vandaag.
Zijn serie “Altered Carbon” brengt deze reflectie nog verder, door het onderwerp technologie en de impact ervan op onze menselijkheid recht in het gezicht te behandelen. De metalen gezichten die uit zijn doeken opduiken, zijn geen simpele futuristische fantasieën. Ze functioneren als wat Giorgio Agamben “dispositieven” zou noemen, mechanismen die de gebaren en gedragingen van levende wezens vastleggen, oriënteren en bepalen. De roestvrijstalen maskers die hij met bijna fotografische precisie schildert, worden poreuze membranen tussen het verleden en het heden, tussen het menselijke en het postmenselijke.
De manier waarop hij het licht op deze metalen oppervlakken behandelt is bijzonder veelzeggend. Hij gebruikt de clair-obscur techniek die hij van de Vlaamse meesters heeft geërfd om diepte-effecten te creëren die onze waarneming destabiliseren. De reflecties op het staal spiegelen ons niet enkel onze eigen afbeelding; ze confronteren ons ook subtiel met onze technologische toekomst, iets wat veel hedendaagse werken over hetzelfde onderwerp missen.
Deze confrontatie tussen het organische en het technologische krijgt een bijzonder aangrijpende dimensie in zijn geavanceerde portretten, waar slimme hoortoestellen en stalen botten door het synthetische vlees heen prikken. Deze elementen werken als hedendaagse vaniteiten die ons eraan herinneren dat onze obsessie met technologische augmentatie misschien slechts een nieuwe vorm is van de eeuwige zoektocht naar onsterfelijkheid. Deze gedachte sluit aan bij de analyses van Bernard Stiegler over techniek als pharmakon, tegelijk gif en medicijn.
In zijn serie “Flowers in the Mirror” ontwikkelt Pang een complexe reflectie over de blik en macht die weerklank vindt in Michel Foucaults theorieën over visibiliteitsregimes. De spiegels die in zijn werken overvloedig aanwezig zijn, zijn geen louter decoratieve accessoires. Ze functioneren als kritische dispositieven die het gezichtspunt vermenigvuldigen en de veronderstelde eenheid van het kijkende subject fragmenteren. De manier waarop hij onze hedendaagse digitale rituelen integreert in deze economie van de blik is bijzonder relevant in het tijdperk van sociale netwerken en compulsieve selfies.
Zijn schildertechniek zelf wordt een commentaar op deze spanning tussen traditie en innovatie. De meesterlijke toepassing van olieverf, het traditionele medium bij uitstek, om scènes van een hypothetische toekomst af te beelden, creëert een opvallend contrast dat ons dwingt onze relatie tot technische vooruitgang te heroverwegen. Elke precieze penseelstreek, elke minutieus aangebrachte glacis wordt een daad van verzet tegen de snelheid en onmiddellijke aard van ons digitale tijdperk.
Kijk hoe hij de plooien behandelt in zijn hedendaagse portretten. De precisie waarmee hij de plooien van een leren jas of de reflecties op een modern montuur weergalmt, doet denken aan het detailniveau in Renaissance-stoffen. Maar deze technische virtuositeit is nooit vrijblijvend. Ze dient om een complexe dialoog te creëren tussen verleden en heden, tussen traditioneel vakmanschap en industriële productie.
Ook de poses die hij zijn modellen laat aannemen verdienen onze aandacht. Hun schijnbare nonchalance verbergt een minutieuze choreografie die verwijst naar grote portretten uit de kunstgeschiedenis, terwijl ze deze subtiel ondermijnt. Een jongedame die op haar smartphone kijkt, kan plots een Madonna met kind oproepen, wat een tijdscircuit creëert dat ons laat glimlachen en tegelijk doet nadenken over onze nieuwe vormen van devotie.
Zijn serie “Folded Portraits” gaat nog verder in deze reflectie over tijd en identiteit. Door letterlijk de schilderachtige ruimte te vouwen, creëert Pang temporele botsingen die verder gaan dan een eenvoudige stijl oefening. Deze vouwen doen denken aan het concept dat Deleuze ontwikkelde in zijn analyse van Leibniz, maar hier toegepast op onze hedendaagse ervaring van tijd en ruimte. Elke vouw wordt een kans om de lagen van betekenis die zich opstapelen in onze visuele cultuur te onthullen.
Pangs nachtelijke scènes zijn bijzonder onthullend voor zijn vermogen om verschillende schildertradities te verweven. Zijn stedelijke nachtlandschappen, badend in het kunstlicht van straatlantaarns, creëren een sfeer die zowel aan Rembrandt als aan film noir doet denken. De kleine robot hond die hij soms in deze scènes plaatst, geconfronteerd met primitieve obstakels zoals rotsmassa’s, wordt een krachtige metafoor voor onze hedendaagse conditie, gevangen tussen technologische ambitie en natuurlijke grenzen.
Wat Pangs werk bijzonder relevant maakt, is dat hij deze complexe kwesties behandelt zonder ooit in didactiek of gemakzucht te vervallen. Zijn ironie dient altijd een diepere reflectie op onze hedendaagse conditie. Wanneer hij moderne bewakingselementen invoert in scènes geïnspireerd op religieuze schilderijen, moderniseert hij niet alleen oude beelden. Hij dwingt ons na te denken over de persistentie van bepaalde machts- en controle structuren door de eeuwen heen.
In zijn groepsportretten blinkt Pang uit in het creëren van composities die spelen met onze verwachtingen. Hij gebruikt vaak licht dat doet denken aan de interieurs van Vermeer, maar past het toe op hedendaagse scènes waarbij de personages opgeslorpt zijn door hun schermen. Deze juxtapositie creëert een afstandseffect dat ons bewust maakt van ons eigen sociaal gedrag.
In zijn nachtelijke scènes vervangt de gloed van smartphones de kaars uit oude schilderijen, wat even dramatische clair-obscur effecten oplevert, maar met een nieuwe betekenis geladen. Deze hedendaagse lichtbronnen worden tijdsmarkeringen die zijn werken verankeren in onze tijd en tegelijkertijd een dialoog aangaan met de schildertraditie.
De manier waarop Pang de ruimte in zijn composities behandelt is eveneens opmerkelijk. Hij gebruikt vaak architectonische structuren die doen denken aan de interieurs van de Vlaamse schilderkunst, maar introduceert er hedendaagse design elementen in die een fascinerende ruimtelijke spanning creëren. Deze hybride ruimtes worden metaforen voor onze eigen positie, balancerend tussen verschillende tijden en culturen.
Ook zijn kleurgebruik is even genuanceerd. Zijn tonen zijn vaak gedempter dan die van de oude meesters die hij citeert, wat een licht melancholieke sfeer creëert die perfect past bij zijn overdenkingen over tijd en verandering. Maar hij weet ook heldere kleuren te gebruiken wanneer dat nodig is, met name in zijn voorstellingen van schermen en technologische apparaten die zijn composities accentueren met hun kunstmatige gloed.
De verwijzingen naar de kunstgeschiedenis in zijn werk zijn nooit willekeurig. Elke visuele citaat wordt zorgvuldig gekozen vanwege zijn vermogen de dialoog tussen verleden en heden te verrijken. Wanneer hij de compositie van een beroemd schilderij overneemt, is dat niet uit gebrek aan verbeeldingskracht, maar om een tijdsbrug te creëren die ons helpt onze eigen tijd beter te begrijpen.
Deze benadering sluit aan bij de overdenkingen van Giorgio Agamben over contemporaneïteit. Voor Agamben betekent het contemporain zijn het behouden van een bijzondere relatie met zijn eigen tijd, zowel door zich eraan te verbinden als door afstand te nemen. Dit is precies wat Pang doet in zijn werk: hij is diep geworteld in zijn tijd terwijl hij een kritische afstand behoudt die hem in staat stelt de blinde vlekken ervan te onthullen.
Zijn behandeling van texturen is bijzonder fascinerend. De manier waarop hij metalen oppervlakken, glazen schermen en moderne synthetische stoffen weergeeft, getuigt van een uitzonderlijke technische beheersing, maar ook van een diepgaande reflectie over materialiteit in het digitale tijdperk. Elke textuur wordt een commentaar op onze veranderende relatie met objecten en materialen.
De terugkerende aanwezigheid van technologische apparaten in zijn werken is nooit anekdotisch. Elke smartphone, elk scherm, elk gadget wordt met dezelfde aandacht voor detail geschilderd als de symbolische attributen in 17e-eeuwse vanitasschilderijen. Deze objecten worden de nieuwe memento mori van onze tijd, en herinneren ons aan de vergankelijkheid van onze technologische innovaties.
De uitdrukkingen van de personages in zijn portretten zijn ook opmerkelijk. Hij vangt zijn onderwerpen vaak in momenten van afleiding of absorptie, waarbij een spanning ontstaat tussen hun fysieke aanwezigheid en hun mentale afwezigheid. Deze gezichtsuitdrukkingen doen soms denken aan de meditatieve figuren van Georges de La Tour, maar dan getransponeerd in een hedendaagse context waar spirituele contemplatie is vervangen door digitale absorptie.
Pang Maokun behoudt een perfecte balans tussen innovatie en traditie, tussen respect en onverschilligheid, tussen klassieke techniek en hedendaagse visie. Hij laat zien dat olieverfschilderkunst, verre van een verouderd medium, ons nog steeds kan spreken over onze hedendaagse conditie met opmerkelijke scherpzinnigheid. Zijn werk herinnert ons eraan dat de meest relevante kunst niet altijd die is welke het meest brutaal met het verleden breekt, maar die welke weet een vruchtbare dialoog tussen tijdperken tot stand te brengen. In een wereld die geobsedeerd is door vernieuwing tegen elke prijs, verdient deze les het om goed overwogen te worden.
