Luister goed naar me, stelletje snobs: het is tijd om serieus te spreken over Rafa Macarrón, deze 44-jarige man die vanuit zijn atelier in Madrid, met uitzicht op de heuvels van El Pardo, onze kijk op hedendaagse schilderkunst op zijn kop zet met een durf die zelfs de meest moedigen onder ons zou doen verbleken. Ver van de platgetreden paden van het academisme, biedt deze fysiotherapeut die autodidact schilder is geworden ons een schilderachtig universum van ongekende rijkdom, bevolkt met langgerekte wezens met uitgerekte ledematen als kinderdromen, badend in surrealistische landschappen met verzadigde kleuren.
Macarróns werk bloeit in deze voortdurende spanning tussen de strenge anatomie die hij door zijn medische opleiding perfect beheerst en de expressieve vervorming die hij aan zijn personages oplegt. Deze hybride figuren, met vervormde gezichten en fijne uiteinden, bewegen zich in composities die schommelen tussen eenzame portretten met een indrukwekkende melancholie en bruisende panorama’s waar tientallen protagonisten tegelijk lijken deel te nemen aan meerdere scènes uit het dagelijks leven. Deze voortdurende dualiteit tussen eenzaamheid en gemeenschap, tussen anatomische precisie en creatieve vervorming, vormt een van de belangrijkste krachten van zijn werk.
Het erfgoed van de bekentenissen: een schilderachtige spiritualiteit
Het universum van Rafa Macarrón put diep uit de mystieke literaire traditie, met name uit de Bekentenissen van Sint Augustinus [1], een fundamentele tekst die de kunstenaar als verplichte lectuur en grote inspiratiebron opgeeft. Deze verwantschap is niet toevallig, want ze onthult een benadering van het scheppingsproces die veel verder gaat dan het louter schilderkunstige en zich verheft tot een authentieke spirituele zoektocht. Zoals Augustinus de kronkels van zijn ziel bekeek om er de sporen van het goddelijke in te ontdekken, verkent Macarrón de hoeken van de menselijke conditie via zijn misvormde maar ontroerende personages.
De confessionele dimensie van zijn kunst manifesteert zich in dit unieke vermogen om de observatie van het dagelijkse leven om te zetten in een diepe meditatie over het bestaan. Zijn wezens, ontsproten uit zijn verbeelding maar gevoed door zijn persoonlijke ervaring, dragen in zich deze augustijnse introspectie die het wezen van het zijn tracht te vatten voorbij de schijn. De kunstenaar uit Madrid deelt met de bisschop van Hippo de overtuiging dat de waarheid zich openbaart in minutieuze zelfonderzoek en de relatie tot de wereld. Zo schildert Macarrón rechtstreeks op het doek, zonder voorbereidend schets, in een spontane uitbarsting die hij zelf vergelijkt met een staat van scheppende trance, waarbij hij die augustijnse houding van vertrouwen in een hogere kracht die hand en geest leidt, reproduceert.
Deze mystieke dimensie van zijn werk is terug te vinden in zijn meditatieve praktijk van het schilderen, geërfd van zijn jaren als professioneel wielrenner waarin hij al deze verbinding met het absolute ontdekte waarover grote mystici spreken. Zijn lectuur van filosofie, poëzie en mystieke literatuur voedt rechtstreeks zijn creatie, waardoor hij die toestand van onthechting kan bereiken die noodzakelijk is voor absolute creatieve vrijheid. De personages van Macarrón, met hun tederheid ondanks hun vervormingen, belichamen deze augustijnse visie op de mensheid: imperfect maar verlost door de liefde, grotesk maar verheven door genade.
De spontaniteit van zijn schildergebaar, het vermogen om acht of tien uur achtereen te schilderen zonder het verstrijken van de tijd te voelen, roept rechtstreeks de mystieke ervaring van temporele extase op die door Augustinus wordt beschreven. In deze gemeenschap met de scheppingsdaad sluit Macarrón zich aan bij de traditie van spirituele kunstenaars die in hun kunst een middel zien tot dialoog met het goddelijke. Zijn doeken worden zo ware schilderachtige bekentenissen, getuigenissen van een ziel op zoek naar betekenis en schoonheid in een vaak chaotische wereld. Deze confessionele benadering verklaart ook waarom zijn werken de toeschouwer zo diep raken: ze dragen in zich die authenticiteit van oprechte bekentenis, die naakte waarheid van de mens tegenover zichzelf en zijn existentiële vragen.
De architectonische ruimte van de ziel
De invloed van architectuur op het werk van Rafa Macarrón mag niet worden onderschat, omdat het fundamenteel zijn artistieke visie en zijn begrip van schilderruimte structureert. Als zoon van architecten groeide de kunstenaar op in een omgeving waar ruimtelijke conceptie en beheersing van volumes het dagelijkse gezinsleven bepaalden. Deze vroege opleiding vertaalt zich vandaag in een eigen benadering van compositie, waarbij elk element zijn plaats vindt volgens een strenge architecturale logica, zelfs in de schijnbare chaos van zijn dichtste panorama’s.
De atelier van Macarrón zelf, beschreven als een evenwichtige wereld waar alles precies lijkt te zijn waar het hoort, onthult deze diepe architecturale gevoeligheid. Deze ruimte, die men moet betreden via een deur-schilderij om tot een andere universum te komen, functioneert als een metafoor voor zijn creatieve benadering: kunst als architectuur van de verbeelding, geduldige bouw van een alternatieve wereld gereguleerd door haar eigen ruimtelijke wetten. De reizen uit zijn jeugd met zijn architectenouders, die pelgrimstochten door kunstbeurzen en musea over de hele wereld, voedden zijn begrip van ruimte als plaats van esthetische openbaring.
Deze architecturale opleiding manifesteert zich vooral in zijn omgang met het verband tussen tweedimensionaliteit en driedimensionaliteit. Zijn personages met uitgerekte ledematen lijken zich van het schilderoppervlak te willen losmaken, waardoor die karakteristieke ruimtelijke spanning ontstaat die de toeschouwer dichter bij het weergegeven universum brengt. Deze manipulatie van perspectief en volumes onthult een architecturale beheersing van ruimte die veel verder gaat dan louter schilderachtige representatie. Macarrón bouwt zijn composities letterlijk zoals een architect een gebouw opricht, denkend aan de circulatie van de blik, verdwijnpunten, volumes en open ruimten.
Zijn vlakke achtergronden, verre van een stylistische gemakzucht, maken deel uit van deze architecturale logica: ze creëren een neutrale ruimte die de figuren in staat stelt hun sculpturale aanwezigheid te ontvouwen. Deze spaarzaamheid onthult een diepgaand begrip van de relaties tussen figuur en architectuur, tussen bewoner en habitat. Zijn personages bewegen in gestroomlijnde ruimtes die soms doen denken aan liftinterieurs of wachtruimtes, die niet-plaatsen van architectonische moderniteit waar de mensheid zich onthult in haar fundamentele eenzaamheid.
Het innovatieve gebruik dat hij maakt van industriële materialen zoals aluminium en PVC getuigt ook van deze hedendaagse architecturale gevoeligheid. Deze dragers, gewoonlijk bestemd voor de bouw, worden onder zijn penseel kunstzinnige expressievlakken, waardoor een ongekend dialoog ontstaat tussen kunst en architectuur. Deze overtreding van materiële grenzen maakt deel uit van een moderne architecturale benadering die de traditionele hiërarchie van nobele en alledaagse materialen verwerpt.
Zijn recente sculpturen, met name zijn bronzen honden, bevestigen deze evolutie naar een architecturale praktijk van de kunst. Deze driedimensionale werken waarmee de toeschouwer kan interageren, veranderen de tentoonstellingsruimte in een ware architectuur van esthetische ervaring. Macarrón beperkt zich niet langer tot het schilderen van de ruimte, hij beeldhouwt hem, vormt hem, bewoont hem. Deze natuurlijke vooruitgang van schilderkunst naar beeldhouwkunst onthult een architecturale logica die al aanwezig was in zijn eerste doeken.
Materie en geest: een hedendaagse alchemie
De technische rijkdom van Rafa Macarrón verdient om nader bekeken te worden, omdat ze een werkelijk revolutionaire benadering van artistieke creatie onthult. Zijn arsenaal aan materialen – acryl, gouache, olie, potloden, markers, spuitbussen, aluminium, PVC – getuigt van totale vrijheid ten opzichte van academische conventies. Deze diversiteit is niet willekeurig: elk materiaal correspondeert met een specifieke gemoedstoestand, een expressieve noodzaak die het emotioneel palet van het werk verrijkt.
De spuitbus brengt moderniteit en dynamiek, potloden en markers creëren het weefsel en de texturen, wassen, acryl en gouache bieden genuanceerde transparanties, terwijl de olie het geheel complexer maakt. Deze polymorfe benadering toont een kunstenaar die beperkingen weigert, een schepper die uit alle technische registers put om zijn visie te dienen. Zijn doeken worden zo ware experimenteerlaboratoria waar eeuwenoude tradities en hedendaagse innovaties samensmelten.
De spontaniteit van zijn gebaar, het vermogen om direct op het doek te schilderen zonder voorberekende schets, steunt paradoxaal genoeg op een absolute technische beheersing. Macarrón kan zich deze ogenschijnlijke vrijheid veroorloven omdat hij zijn vak perfect beheerst, omdat zijn jarenlange opleiding in anatomie hem een intieme kennis van de lichaamsstructuur heeft gegeven waarmee hij dan bewust kan vervormen. Deze dialectiek tussen controle en loslaten is een van de meest fascinerende aspecten van zijn werk.
De getransfigureerde mensheid
De personages van Macarrón bewonen een wereld die tegelijk vertrouwd en vreemd, alledaags en fantastisch is. Deze wezens met onmogelijke verhoudingen, bolle ogen en uitgerekte ledematen dragen de complexiteit van de hedendaagse menselijke conditie in zich. Ze roepen onze eenzaamheid op in grote stedelijke complexen, onze moeilijkheid om te communiceren ondanks fysieke nabijheid, onze zoektocht naar betekenis in een steeds meer gemecaniseerde wereld.
Maar verre van in gemakkelijk pessimisme te vervallen, blaast Macarrón in zijn creaties een oneindige tederheid die alle misvormingen compenseert. Zijn personages stralen ondanks hun soms verontrustende uiterlijk een diepe menselijkheid uit die ons rechtstreeks raakt. Dit vermogen om schoonheid in vervorming te onthullen, gratie in imperfectie, plaatst de kunstenaar in de traditie van grote meesters die de ruwe realiteit hebben kunnen omvormen tot poëtische visie.
De invloed van Picasso, door de kunstenaar opgeëist sinds zijn jeugdige bezoek aan het Parijse museum, is voelbaar in deze vrijheid ten opzichte van de traditionele anatomische weergave. Maar waar de meester uit Malaga de schilderkunst revolutioneerde door kubistische geometrisering, biedt Macarrón een andere weg aan: die van het tedere expressionisme, de empathische vervorming die de ziel onthult in plaats van ze te ontleden.
Een verdiende internationale erkenning
Het parcours van Rafa Macarrón dwingt bewondering af door zijn snelheid en coherentie. Winnaar van de BMW schilderprijs in 2011, exposerend op de grootste internationale beurzen van Mexico tot Miami via Bazel, wist de kunstenaar een wereldwijd publiek te veroveren zonder ooit zijn originele visie te verraden. Zijn solotentoonstellingen, van het CAC in Malaga tot de Fundación La Nave Salinas op Ibiza, getuigen van institutionele erkenning die een authentieke artistieke aanpak valideert.
Zijn samenwerking met prestigieuze galeries als Nino Mier in Los Angeles of Allouche Gallery bevestigt deze snelle opkomst van een kunstenaar die in minder dan twee decennia een stijl heeft weten op te leggen die uit duizenden herkenbaar is. Zijn werken, nu aanwezig in toonaangevende particuliere en institutionele collecties, helpen de contouren van de hedendaagse Europese schilderkunst opnieuw te definiëren.
De toekomst van een visie
Vandaag, op 44-jarige leeftijd, bevindt Rafa Macarrón zich op een keerpunt in zijn carrière. Zijn recente uitstapjes in de beeldhouwkunst, met name met zijn bronzen honden, openen nieuwe perspectieven voor zijn kunst. Deze driedimensionale werken, die uitnodigen tot fysieke interactie met de toeschouwer, verlengen natuurlijk zijn reflectie over de relaties tussen menselijkheid en ruimte, tussen eenzaamheid en gemeenschap.
De Madrileense kunstenaar biedt ons een originele weg om de esthetische uitdagingen van de 21e eeuw te benaderen. Noch nostalgisch naar een voorbij verleden, noch blind gericht op een technologische toekomst, put hij uit de diepe bronnen van de schildertraditie om een resoluut hedendaagse plastische taal te creëren. Zijn hybride, tere en vervormde wezens spreken ons met zeldzame scherpte over onze tijd, waarbij ze de breuken en schoonheden van een voortdurend veranderende mensheid onthullen.
In een kunstwereld die vaak gedomineerd wordt door modegrillen en commerciële speculaties, vertegenwoordigt Rafa Macarrón die zeldzame authenticiteit die alleen ware scheppers bezitten. Zijn werk, geworteld in een diepe spiritualiteit en gevoed door diverse invloeden, van Sint Augustinus [1] tot de École de Paris via Dubuffet en Miró, vormt een wezenlijke bijdrage aan de hedendaagse schilderkunst. Het herinnert ons eraan dat kunst, voorbij haar decoratieve of speculatieve aspecten, allereerst een bevoorrecht middel blijft om de mysteries van de menselijke conditie te verkennen en de verborgen schoonheid van de wereld te onthullen.
- Sint Augustinus, Biechten, 4e eeuw – Werk genoemd door de kunstenaar als fundamentele lectuur in het gesprek met Carolina Verd, 2018
