Luister goed naar me, stelletje snobs, de hedendaagse Chinese kunst is niet slechts een kwestie van markt of speculatie. Ren Zhe, geboren in 1983 in Peking, belichaamt perfect deze nieuwe generatie kunstenaars die de orientalistische clichés overstijgen die sommige westerse verzamelaars, vooral diegenen die in de chique wijken van Parijs wonen, blijven koesteren met nauwelijks verhulde minachting.
Opgeleid aan de Tsinghua Universiteit, heeft deze wonderlijke beeldhouwer een unieke benadering ontwikkeld die roestvrij staal vermengt met een diepgewortelde gevoeligheid in de Chinese traditie. Maar wees gewaarschuwd, laat u niet misleiden: zijn krijgers zijn geen eenvoudige decoratieve figuren bedoeld om de lobby’s van investeringsbanken in Hong Kong of penthouses in Shanghai te verfraaien.
Het eerste kenmerk van zijn werk is zijn radicale herinterpretatie van het heroïsche lichaam. In tegenstelling tot de westerse benadering van het sculpturale lichaam, geërfd van de Grieken en verheerlijkt door Michelangelo, stelt Ren Zhe een corporealiteit voor die de eenvoudige materialiteit tart. Zijn krijgers, zoals in zijn emblematische werk “Lei”, worden niet gedefinieerd door hun spierkracht, maar door wat Walter Benjamin hun “aura” zou noemen. Deze aura vangt Ren Zhe in het gepolijste staal als een spiegel, waarbij hij oppervlakken creëert die het licht tegelijk absorberen en reflecteren, waardoor elke sculptuur een constant dialoog wordt tussen aanwezigheid en afwezigheid.
Deze benadering doet sterk denken aan de theorie van het “lichaam zonder organen” van Deleuze en Guattari, waarbij het lichaam niet langer een eenvoudige anatomische organisatie is, maar een veld van intensiteiten. De krijgers van Ren Zhe, bevroren in dynamische houdingen die de zwaartekracht lijken te tarten, vertegenwoordigen niet zozeer fysieke lichamen als wel manifestaties van wat de taoïstische filosofen “qi” noemen, die levensenergie die de eenvoudige materialiteit overstijgt.
Toen Johnny Depp in 2014 zijn atelier bezocht, heeft hij waarschijnlijk niet de volledige filosofische diepgang van deze werken begrepen, maar hij voelde zeker hun magnetische kracht. En precies daar ligt het tweede kenmerk van Ren Zhe’s werk: zijn vermogen om culturele grenzen te overstijgen terwijl hij diep verankerd blijft in de Chinese traditie.
Laten we zijn installatie “Genesis” in Shenzhen nemen. In dit monumentale werk beperkt Ren Zhe zich niet tot het samenvoegen van Oost en West, dat zou te simplistisch, te voorspelbaar zijn. Nee, hij creëert wat Homi Bhabha zou noemen een “derde ruimte”, waar de traditionele dichotomieën tussen Oost en West oplossen om plaats te maken voor iets nieuws, iets dat aan geen van beide behoort, maar ze allebei omvat.
Zijn werk met roestvrij staal is niet zomaar een esthetische keuze. Het is een gedurfde verklaring over de Chinese moderniteit zelf. Staal, een iconisch materiaal van industrialisatie, wordt onder zijn handen een medium om te verkennen wat de filosoof François Jullien de “stille transformaties” van de Chinese cultuur noemt. De spiegelende oppervlakken van zijn sculpturen weerspiegelen niet alleen hun omgeving, ze creëren een constant dialoog tussen traditie en moderniteit, tussen verleden en heden.
Zijn serie van de Vier Hemelse Wachters voor de Parkview Group in Peking, Blauwe Draak, Witte Tijger, Rood Vogeltje en Zwarte Schildpad, is bijzonder onthullend. Deze traditionele mythologische figuren worden opnieuw uitgevonden in een hedendaagse sculpturale taal die echo’s oproept van de bezorgdheden van onze tijd. Hoe hij de oppervlakken zo polijst dat ze bijna juweelachtige kwaliteit aannemen, doet denken aan wat Roland Barthes zei over Japan in “L’Empire des signes”: het oppervlak wordt zelf diepte.
Wat fascinerend is aan het werk van Ren Zhe, is zijn vermogen om te creëren wat Jacques Rancière een unieke “deling van het gevoelsleven” zou noemen. Zijn krijgers zijn niet simpelweg representaties van historische of mythologische figuren, ze zijn manifestaties van wat het betekent mens te zijn in een wereld die voortdurend verandert. Elke plooi in het staal, elke draaiing van het metaal wordt een meditatie over de menselijke conditie.
Zijn tentoonstelling in het Paleismuseum in 2019, de eerste persoonlijke grootschalige sculpturententoonstelling in de Verboden Stad, was niet alleen een persoonlijke triomf. Het was een schitterende demonstratie van hoe hedendaagse kunst met traditie kan dialogeren zonder in pastiche of slaafse eerbied te vervallen. Zijn krijgers, trots opgesteld in deze plaats van Chinese geschiedenis, vormden een duizelingwekkende tijdbrug tussen verleden en heden.
De verkoop van zijn werk “Infinite Spirit of Allegiance” voor 2,52 miljoen Hongkongdollar bij Sotheby’s in 2021 is slechts een oppervlakkige bevestiging van zijn belang. Wat echt telt, is hoe hij erin slaagt kunst te creëren die gelijktijdig spreekt tot verzamelaars in Silicon Valley en tot monniken in de Shuanglin-tempel, waar hij een maand doorbracht met het bestuderen van oude sculpturen die zijn werk diepgaand zouden beïnvloeden.
Kritieken die hem vergelijken met Henry Moore of Lynn Chadwick gaan volledig langs het onderwerp heen. Ren Zhe is geen kunstenaar die zich wil inschrijven in een westerse traditie van moderne beeldhouwkunst. Hij creëert eerder wat de filosoof François Jullien een “kloof” zou noemen, een denkr- en scheppingsruimte die het mogelijk maakt Oost en West in een nieuw licht te zien.
Zijn laatste serie gebaseerd op de personages van de romanschrijver Jin Yong toont aan dat hij nieuwe terreinen blijft verkennen terwijl hij trouw blijft aan zijn fundamentele artistieke visie. Deze werken zijn geen eenvoudige driedimensionale illustraties van literaire figuren, maar diepe overdenkingen over wat het betekent een held te zijn in een wereld die wanhopig behoefte heeft aan morele voorbeelden.
Ren Zhe creëert kunst die eenvoudige categorieën overstijgt. Zijn sculpturen zijn niet traditioneel noch modern, niet oosters noch westers, ze zijn gewoon noodzakelijk. In een wereld geobsedeerd door scheidingen en categorieën, herinnert zijn werk ons eraan dat ware artistieke grootsheid ligt in het vermogen bruggen te bouwen in plaats van muren. En als sommige snobs van hedendaagse kunst dat niet begrijpen, is dat hun probleem, niet het zijne.
