Luister goed naar me, stelletje snobs die beweren hedendaagse Chinese kunst te kennen terwijl jullie onder de indruk zijn van de laatste conceptuele uitspattingen uit Peking. Terwijl jullie discussiëren over videoinstallaties en provocerende performances, heruitvindt een man in stilte de millenniaoude kunst van het gongbi in zijn atelier in Shanghai. Ren Zhong probeert niet de westerse critici te imponeren met popreferenties of politieke verdraaiingen. Nee, deze kunstenaar geboren in 1976 in Yinchuan wijdt zich aan een veel gevaarlijker taak: de geest van de oude meesters doen herleven terwijl hij er zijn hedendaagse gevoeligheid in verweeft.
Zijn artistieke loopbaan tart de academische conventies. Zoon van een kunstprofessor uit Ningxia, stopte Ren Zhong halverwege zijn universitaire studies om zich volledig toe te leggen op de studie van de meesters uit de Tang-, Song- en Yuan-dynastieën. Deze bewuste autodidact herinnert aan beroemde namen binnen de moderne Chinese schilderkunst die, van Zhang Daqian tot Qi Baishi, hun stijl buiten de instituties ontwikkeld hebben. Maar waar zijn voorgangers uit historisch noodzakelijkheid innoveerden, kiest Ren Zhong bewust voor het pad van volledige overdracht.
De tentoonstelling “Twin Wings to the Glory” in 2019 in Vancouver onthult de omvang van zijn ambitie. Achtendertig werken vormen een schilderkundig universum van opvallende samenhang, waar elke streek bijdraagt aan een globale esthetische visie. De curatoren Lam Wong en Viahsta Yuan wisten deze eigenaardigheid te benadrukken: bij Ren Zhong is de gongbi-techniek geen keurslijf, maar een taal van chirurgische precisie ten dienste van persoonlijke expressie.
De technische beheersing van de artiest wekt bewondering op, maar het is zijn capaciteit om hedendaagse emotie in eeuwenoude schildercodices te blazen die hem werkelijk onderscheidt. Zijn seizoensschilderijen, georganiseerd volgens een natuurlijke progressie van winter naar lente, en vervolgens zomer en herfst, onthullen een diep begrip van temporele cycli dat verder gaat dan louter naturalistische illustratie. Elke chromatische verandering, elke wijziging in de dichtheid van de inkten drukt een scherpe perceptie van vergankelijkheid uit.
Architectuur en verticaliteit: de contemplatieve ruimte van Ren Zhong
Het werk van Ren Zhong past binnen een bijzondere relatie tot ruimte die onmiddellijk doet denken aan de fundamentele principes van traditionele Chinese architectuur. Zoals de meesterbouwers van tempels en keizerlijke paviljoenen, organiseert de kunstenaar zijn composities langs krachtassen en evenwichtspunten die de blik van de toeschouwer structureren. Deze verwantschap is niet toevallig: ze onthult een gemeenschappelijk begrip van ruimte als plaats voor meditatie en contemplatie.
In zijn voorstellingen van eenzame geleerden die varen op rivieren omzoomd door honderdjarige dennen, reproduceert Ren Zhong de ruimtelijke codes van klassieke Chinese tuinen. Elk schilderkundig element functioneert als een paviljoen of een brug in een tuin van Suzhou: het leidt de blik, creëert contemplatieve pauzes en opent naar oneindige perspectieven. Deze architecturale benadering van de schildercompositie bereikt zijn hoogtepunt in zijn grote werken, zoals deze zesdelige scherm met bamboe onder de sneeuw, waar de monumentaliteit van het doek in dialoog staat met de intimiteit van het motief.
De kunstenaar beheerst bijzonder goed de kunst van de verticaliteit, een directe erfenis van de bouwtechnieken van Chinese pagodes. Zijn dennen met kronkelige takken rijzen op naar de hemel volgens krommen die de wetten van de zwaartekracht tarten, net zoals de dakranden met opgeheven nokken van de Song-architectuur. Deze verticaliteit is nooit vrijblijvend: het drukt een spiritueel streven uit dat het werk verheft boven louter naturalistische voorstelling.
De circulatie van qi, een fundamenteel principe van feng shui-architectuur, vindt ook zijn uitdrukking in de organisatie van massa’s en lege ruimtes bij Ren Zhong. Zijn composities ademen door een slimme balans tussen verzadigde zones en vrije ruimtes, waardoor die harmonie ontstaat die wordt geboden door de mooiste voorbeelden van traditionele Chinese architectuur. De kunstenaar begrijpt intuïtief dat de niet-geverfde ruimte een emotionele lading heeft die net zo sterk is als de bewerkte gebieden, waarmee hij de lessen van de meester-architecten overneemt die binnenplaatsen wisten te creëren om hun gebouwen te versterken.
Deze architecturale benadering van het schilderen manifesteert zich ook in de behandeling van licht. Ren Zhong moduleert zijn inkten zoals een architect speelt met schaduwen en transparantie door papierschotten en houten moucharabieh. Zijn subtiele gradaties creëren lichte sferen die de gedempte atmosfeer van boeddhistische tempels of het gouden halfduister van keizerlijke bibliotheken oproepen.
De temporele dimensie van de Chinese architectuur vindt ook echo in het werk van Ren Zhong. Net als deze gebouwen die ontworpen zijn om eeuwen te overbruggen door zich aan te passen aan seizoenswisselingen, integreren zijn schilderijen het begrip van duur in hun eigen ontwerp. Zijn uitzonderlijke materialen, oude inkten, kostbare zijde en verouderd papier, dragen bij aan deze wil om werken te creëren die met waardigheid oud kunnen worden, zoals de patina die de houtwerken van honderdjarige tempels siert.
Deze verwantschap met de klassieke Chinese architectuur weerhoudt de kunstenaar er niet van er elementen van moderniteit in te introduceren. Zijn onverwachte pastelkleuren, zoals die delicate violet die verrast in sommige composities, functioneren als de hedendaagse elementen die hedendaagse architecten soms integreren in de restauratie van historische monumenten: ze duiden discreet het creatietijdperk aan terwijl ze de geest van de plek respecteren.
Literatuur en poëzie: de kunst van het onuitgesprokene volgens Ren Zhong
De relatie van Ren Zhong met de klassieke Chinese literatuur gaat ver voorbij illustratie of citaat. Ze wortelt in een diep begrip van de poëtische mechanismen die het kunst van het niet-zeggen beheersen, die typisch Chinese capaciteit om het oneindige te suggereren door het detail en het universele via het bijzondere. De kunstenaar schildert niet de poëzie, hij schildert poëtisch, een essentiële nuance die hem onderscheidt van getalenteerde illustratoren.
Deze literaire dimensie komt allereerst tot uiting in zijn opvatting over de schildertijd. Net zoals de Tang-dichters die een heel seizoen konden samenballen in een vers van zeven karakters, concentreert Ren Zhong in één compositie de verschillende momenten van een natuurlijke cyclus. Zijn prunus-schilderijen combineren zo lenteknoppen, volle bloesems en rijpe vruchten, en creëren een poëtische tijdelijkheid die de lineaire chronologie opheft. Deze techniek roept rechtstreeks de metaforische condensatieprocedés op die geliefd zijn bij de grote Chinese lyrische dichters.
De invloed van de poëzie van Du Fu manifesteert zich vooral in zijn weergaven van kluizenaars en geleerden. Net zoals de grote Tang-dichter de eenzaamheid van de wijze ten opzichte van de tumultueuze geschiedenis van zijn tijd kon oproepen, plaatst Ren Zhong zijn personages in landschappen die de anekdote overstijgen om het archetype te bereiken. Zijn eenzame vissers die tussen het riet varen, vertellen geen bijzonder verhaal maar belichamen het ideaal van de geleerde onthechting tegenover de ijdelheden van de wereld.
De kunst van de ellipse, zo kenmerkend voor de klassieke Chinese poëzie, vindt bij Ren Zhong een opmerkelijke plastische vertaling. Zijn composities bevatten betekenisvolle leegtes die functioneren als de stiltes in een gedicht van Li Bai: ze markeren geen afwezigheid, maar een verhoogde aanwezigheid. Deze niet beschilderde ruimten dragen een emotionele lading die vergelijkbaar is met de niet-gezegde zaken van de grote poëzie, en creëren bij de toeschouwer die innerlijke resonantie die Chinese esthetici yijing noemen.
Het begrip parallellisme, fundamenteel in de Chinese versificatie, structureert ook de organisatie van zijn werken. Ren Zhong legt subtiele correspondenties tussen de verschillende registers van zijn composities: een vlucht vogels weerklinkt de kromming van een tak, de textuur van een rots voert een dialoog met die van een wolk. Deze spel van visuele spiegels reproduceert de effecten van semantische symmetrie die de disticha van de Tang- en Song-poëzie kenmerken.
De kunstenaar beheerst ook de kunst van de poëtische val, dat vermogen om in een ultiem detail de hele betekenis van een werk te concentreren. In zijn dierenschilderijen kan een simpele blik van een vogel of de stand van een vissestaart de lezing van het geheel radicaal veranderen, functionerend als die slotregels die achteraf een heel gedicht verhelderen.
Zijn samenwerking met de muzikant Dou Wei voor het monumentale werk “Rayon de géants” illustreert perfect deze literaire dimensie van zijn kunst. De kunstenaar beperkt zich niet tot het illustreren van de klassieke tekst van Tian Xi, hij biedt een plastische herinterpretatie die de geest van de originele tekst respecteert en tegelijkertijd zijn eigentijdse gevoeligheid toevoegt. Deze aanpak doet denken aan de praktijken van de grote kalligrafen die oude teksten wisten te heruitvinden door enkel hun grafische interpretatie.
De invloed van de literatuur komt ook tot uiting in zijn opvatting van de serie als artistieke vorm. Net als poëziebundels die volgens thematische of temporele voortgangen worden georganiseerd, beschouwt Ren Zhong zijn tentoonstellingen als coherente cycli waarin elk werk met de anderen in dialoog gaat om een globale betekenis te creëren. Deze sequentiële benadering roept de grote Chinese poëtische bloemlezingen op waar de juxtapositie van teksten betekenissen genereert die elk afzonderlijk gedicht niet zou kunnen voortbrengen.
Ten slotte onthult de zelfreflectieve dimensie van zijn kunst, bijzonder duidelijk in zijn concept van “xi mo” (晞墨), het drogen van de inkt, een diepe meditatie over de relatie tussen creatie en temporaliteit die geworteld is in de grote Chinese literaire traditie. Net als die dichters die in hun verzen een reflectie op de handeling van het schrijven zelf verwerkten, maakt Ren Zhong van het scheppende wachten een essentieel onderdeel van zijn esthetiek en transformeert hij de technische beperking in een gelegenheid voor filosofische contemplatie.
Het millenniaoude erfgoed ten dienste van een hedendaagse visie
De onthulling van Ren Zhongs genialiteit ligt in zijn vermogen een vergelijking op te lossen die veel hedendaagse kunstenaars onmogelijk achten: hoe trouw te blijven aan een millenniumoude traditie terwijl men een sensitiviteit van een man uit de 21ste eeuw uitdrukt? De kunstenaar antwoordt met het voorbeeld en toont aan dat innovatie niet noodzakelijk breuk betekent, en dat moderniteit kan ontstaan door verdieping in plaats van verwerping.
Zijn werk met de techniek van negatieve inkt, geïnspireerd op de mythische “Schildering van bamboe onder de sneeuw” van Xu Xi, bewaard in het Museum van Shanghai, illustreert deze aanpak perfect. Waar anderen een archeologische uitdaging zouden zien, identificeert Ren Zhong een hedendaags expressief potentieel. Zijn reconstructie van deze techniek, die al duizend jaar verloren is, is geen academische oefening maar een scheppende noodzaak. De witte ruimtes die zijn sneeuwcomposities structureren, functioneren als ademhalingen in een wereld vol beelden en bieden het hedendaagse oog deze contemplatieve pauzes die onze hyperverbonden maatschappijen zo hard nodig hebben.
Deze discrete maar effectieve moderniteit komt ook tot uiting in zijn gebruik van kleuren. Wanneer Ren Zhong een onverwacht pastelviolet introduceert in een compositie die verder trouw blijft aan traditionele canons, begaat hij geen anachronisme maar actualiseert hij subtiel zijn boodschap. Deze hedendaagse kleur fungeert als een tijdsaanduiding die het werk in het heden verankert zonder de algemene harmonie te verbreken.
De kunstenaar begrijpt intuïtief dat traditie geen museum is maar een levend organisme dat kan evolueren. Zijn samenwerking met hedendaagse modemerken zoals CLOTTEE by CLOT getuigt van deze wil om traditionele kunst in de huidige economische en culturele circuits te integreren. Ver weg van het misbruiken van zijn kunst, democratiseert deze aanpak haar en verzekert ze de overdracht aan nieuwe generaties.
Zijn relatie tot materialen onthult ook deze vruchtbare dialectiek tussen traditie en moderniteit. Ren Zhong gebruikt uitsluitend oude inkten en uitzonderlijk papier, maar deze kwalitatieve eis beantwoordt aan zeer hedendaagse bekommernissen: duurzaamheid, authenticiteit, weerstand tegen geplande veroudering. In een wereld die wordt gedomineerd door het vergankelijke en het wegwerpbare, is zijn keuze voor duurzame materialen een daad van esthetisch en ethisch verzet.
De internationale dimensie van zijn erkenning, van Vancouver tot Londen en via Florence, toont aan dat Ren Zhongs kunst een universele taal spreekt die niet langer alleen Chinese waardering inhoudt. Zijn werken vinden publiek in zeer verschillende culturele contexten, wat bewijst dat technische excellentie en emotionele oprechtheid transculturele waarden zijn.
Deze universaliteit schaadt nooit de culturele specifiek van zijn kunst. Integendeel, het is door zijn Chinese identiteit volledig te omarmen dat Ren Zhong universaliteit bereikt. Zijn schilderijen bieden westerse toeschouwers een authentieke toegangspoort tot de Chinese esthetische sensitiviteit, ontdaan van de oriëntalistische clichés die vaak culturele uitwisselingen tussen het Oosten en het Westen belasten.
Zijn commerciële succes doet geen afbreuk aan zijn artistieke integriteit en bevestigt zijn creatieve benadering. Wanneer zijn werken op veilingen bedragen van meer dan een miljoen Amerikaanse dollars bereiken [1], bevestigen ze slechts wat de geïnformeerde liefhebbers al wisten: Ren Zhong produceert zeldzame kunst die esthetische eis en ware emotie verenigt.
De kunstenaar belichaamt zo een alternatieve weg ten opzichte van het conventionele avant-gardisme dat de internationale kunstkringen domineert. Zijn moderniteit voedt zich niet met provocatie maar met diepgang, zoekt niet het effect maar de waarheid. Deze benadering, die sommigen misschien conservatief zouden noemen, onthult in werkelijkheid een discrete maar onverbiddelijke radicaliteit: het geloof in de capaciteit van kunst om de menselijke ziel te verheffen in plaats van die enkel te vermaken of te choqueren.
In een artistiek landschap dat vaak wordt gekenmerkt door cynisme en gemakzucht, herinnert Ren Zhong eraan dat kunst nog steeds een veeleisend spiritueel pad kan zijn. Zijn voorbeeld inspireert en stelt gerust: er bestaan nog kunstenaars die hun hele leven kunnen wijden aan het nastreven van uitmuntendheid, die het gemakkelijke succes opofferen ten gunste van ware vervulling.
Misschien ligt daarin de meest waardevolle les van zijn loopbaan: authentieke moderniteit ontstaat niet uit de ontkenning van het verleden maar uit de creatieve heruitvinding daarvan. Door oude technieken nieuw leven in te blazen, traditionele gevoeligheden te actualiseren en eeuwenoude kennis aan toekomstige generaties door te geven, vervult Ren Zhong deze essentiële taak die de kunstenaar onderscheidt van de eenvoudige beoefenaar: hij houdt de vlam van schoonheid levend in een wereld die die soms lijkt te zijn vergeten.
Zijn oeuvre herinnert ons krachtig dat ware kunst nooit veroudert, dat het die eeuwigheid in zich draagt waardoor een penseel van vandaag kan spreken met de meesters van gisteren en de scheppers van morgen kan inspireren. In deze ononderbroken keten van overdracht en heruitvinding neemt Ren Zhong nu een bijzondere plaats in: die van een authentieke bruggenbouwer tussen werelden en tijdperken, een moderne bewaker van oude schatten, een hedendaagse schepper verankerd in de eeuwigheid van de kunst.
- Montecristo Magazine, “Ren Zhong’s Art Bathes Us in Nature”, Robin Perelle, november 2019.
