Luister goed naar me, stelletje snobs, als je denkt dat het hedendaagse landschap ons niets meer te zeggen heeft, komt dat omdat je het verbazende werk van Shara Hughes nog niet hebt ontmoet. Deze Amerikaanse kunstenares, geboren in 1981 in Atlanta, heeft het kunstje geflikt om een genre dat velen als uitgeput beschouwden, te herontwerpen door parallelle werelden te creëren die onze conventionele begrip van natuur en representatie tarten.
Terwijl onze tijd doordrenkt is van herhalingen en versleten concepten, onderscheidt Hughes zich door haar vermogen om werken te creëren die de traditionele categorieën overstijgen. Haar landschappen zijn geen eenvoudige weergaven van bestaande plaatsen, maar complexe mentale constructies die ons uitnodigen om de onontdekte gebieden van onze psyche te verkennen. Door haar unieke blik wordt elk schilderij een open raam naar een wereld waar de wetten van de fysica en perceptie herschreven worden volgens een dromerige logica.
Neem bijvoorbeeld haar meesterwerk “The Delicate Gloom” (2018), die haar vermogen illustreert om een eenvoudig bloemmotief te transformeren in een diepe meditatie over de aard van het bewustzijn. In dit duizelingwekkende doek lijken de kleuren te pulseren met een eigen leven, waarbij visuele ritmes worden gecreëerd die herinneren aan het kloppen van een kosmisch hart. Diepe paarstinten mengen zich met zure groentinten in een chromatische dans die de grensstaat van het bewustzijn oproept, die momenten waarop de objectieve realiteit oplost in de stroom van onze subjectieve ervaring.
Deze unieke benadering van landschap vindt een fascinerende echo in de perceptietheorieën ontwikkeld door Maurice Merleau-Ponty in zijn “Fenomenologie van de waarneming”. Net zoals de Franse filosoof suggereerde dat onze wereldervaring fundamenteel belichaamd en subjectief is, creëert Hughes landschappen die niet trachten een objectieve realiteit weer te geven, maar eerder de essentie van onze perceptieve ervaring vastleggen. Haar schilderijen tonen ons niet hoe de wereld verschijnt aan een afstandelijke waarnemer, maar hoe ze van binnenuit wordt geleefd, in de intimiteit van ons bewustzijn.
De manier waarop Hughes kleur benadert is bijzonder onthullend voor deze fenomenologische aanpak. In “What Nerve” (2024) gebruikt ze levendige blauwe stippen die de takken van een boom sieren als ogen die ons observeren. Deze kleuraccenten zijn niet louter decoratief; ze transformeren de boom in een bewuste aanwezigheid die ons aankijkt, net zoals wij haar bekijken. Deze wisselwerking van blikken, centraal in Merleau-Ponty’s gedachtegoed, wordt hier een structureel element binnen de compositie.
De kunstenares werkt zonder voorbereidende schetsen, waarbij ze de schilderkunst laat leiden in een proces dat doet denken aan Merleau-Ponty’s beschrijving van perceptie als een constante dialoog tussen het waarnemende subject en de waargenomen wereld. Elke penseelstreek, elke chromatische beslissing ontstaat uit een directe interactie met het picturale materiaal, waardoor vormen spontaan op het doek lijken te ontstaan, net zoals gedachten in ons bewustzijn opkomen.
In “Obstacles” (2019) drijft Hughes deze verkenning nog verder. De schaduwen van bomen worden bijna tastbare aanwezigheid die in dialoog treden met de omliggende vegetatie, wat een complex spel creëert tussen het zichtbare en het onzichtbare, tussen wat direct wordt waargenomen en wat wordt gesuggereerd. Dit werk illustreert perfect wat Merleau-Ponty de “vleesheid van de wereld” noemde, die gemeenschappelijke textuur die de waarnemer en het waarneembare verbindt in eenzelfde tastbare stof.
Hughes’ techniek is net zo verfijnd als haar visie diepgaand is. Ze gebruikt een verscheidenheid aan materialen en mixt olieverf, acryl en spuitverf direct op het canvas. Deze multimediabenadering creëert texturen en effecten die de visuele complexiteit van haar werken verrijken. Druipers, spatters en spontane streken zijn niet slechts stilistische effecten, maar dragen bij aan het creëren van een picturale ruimte die de dynamische en vloeiende aard van onze perceptieve ervaring weerspiegelt.
In “Hot Coals” (2024), zorgt de centrale zon, die de omringende vegetatie lijkt te roosteren, voor een voelbare spanning tussen warmte en vernietiging, tussen vitaliteit en dreiging. Deze dualiteit is niet slechts thematisch, maar ligt verankerd in het wezen van het schilderij zelf, waarbij de dikke verflagen contrasteren met de meer vloeiende zones, en zo een oppervlak creëren dat zowel aanraking als blik uitnodigt.
De recente evolutie van haar werk naar meer verticale formaten is bijzonder interessant. Deze onconventionele benadering voor traditionele landschappen is geen loutere formele keuze, maar een manier om onze gebruikelijke relatie tot het landschap te verstoren. Door de verticaliteit te benadrukken, dwingt Hughes ons onze afstandelijke toeschouwerpositie los te laten en een directere en meer belichaamde relatie met het werk aan te gaan.
De behandeling van bloemen in haar recente werken onthult een nieuwe dimensie van haar onderzoek. In “My Natural Nyctinasty” (2021) sluit een monumentale bloem haar bloemblaadjes in een gebaar dat zowel bescherming als gevangenis oproept. Deze krachtige afbeelding herinnert ons eraan dat onze waarneming van de natuurlijke wereld altijd gekleurd is door onze eigen emotionele toestanden en psychologische projecties.
Haar kleurpalet, dat op het eerste gezicht intuïtief kan lijken, onthult een verfijnd begrip van de fenomenologie van kleur. De combinaties die zij creëert zijn niet willekeurig, maar dienen om specifieke perceptuele ervaringen op te roepen. Een diep violet kan ruimtelijke diepte suggereren terwijl het ook een emotionele toestand oproept, terwijl een elektrisch geel een gevoel van onmiddellijke nabijheid creëert.
In “Burn Out” (2024) onderzoekt Hughes de grenzen van onze perceptie van warmte via kleur. Over bijna drie meter breed creëert zij een symfonie van rood en oranje die niet simpelweg warmte afbeeldt, maar ons die bijna fysiek laat voelen. Dit vermogen om een thermisch gevoel om te zetten in een visuele ervaring illustreert perfect de natuurlijke synesthesie van onze perceptie, die Merleau-Ponty als fundamenteel beschouwde.
De benadering van Hughes ten opzichte van perspectief is bijzonder onthullend voor haar begrip van ruimtelijke perceptie. Haar landschappen tonen vaak meerdere gelijktijdige gezichtspunten, wat onmogelijke ruimtes creëert die onze rationele begrip tarten. Deze veelvoud van perspectieven is geen louter formeel spel, maar een verkenning van de fundamenteel dubbelzinnige aard van onze ruimtelijke ervaring.
In “Swelling” (2024) creëert zij een monumentale golf die zich lijkt uit te vouwen in meerdere dimensies tegelijk. Dit werk stelt niet slechts een golf voor, maar vangt de beleefde ervaring van confrontatie met een overweldigende natuurkracht. De compositie laat ons fysiek het duizeligheid en de instabiliteit voelen, en toont hoe onze perceptie van ruimte onlosmakelijk verbonden is met onze lichaamsbeleving.
Het belang van leegte in haar composities verdient ook aandacht. De negatieve ruimtes in haar werken zijn nooit echt leeg, maar vibreren van potentiële energie. In “Trust and Love” (2024) wordt de ruimte tussen twee verstrengelde bomen een actieve aanwezigheid die de hele compositie structureert. Deze behandeling van leegte doet denken aan Merleau-Ponty’s opvatting van het onzichtbare als integraal deel van het zichtbare.
De manier waarop Hughes omgaat met de randen en kaders in haar werken is bijzonder betekenisvol. Vaak creëert zij geschilderde kaders die het hoofdtafereel omlijsten en zo een mise en abyme creëren die ons uitnodigt de aard van perceptie en representatie zelf ter discussie te stellen. Deze kaders functioneren als perceptieve drempels, doorgangen tussen verschillende niveaus van realiteit.
Haar creatieve proces, dat begint zonder vooraf opgesteld plan en zich organisch ontwikkelt, weerspiegelt de essentie van onze perceptieve betrokkenheid bij de wereld. Elk doek wordt een ontdekkingsreis, een verkenning van de oneindige mogelijkheden van perceptie die zich geleidelijk ontvouwt door het schilderen.
In “I’m a Fan” (2024) speelt ze met onze perceptie van beweging door de weergave van palmbomen die door de wind worden bewogen. De bladeren die lijken te golven voor onze ogen zijn niet alleen in beweging afgebeeld, ze creëren een kinesthetisch gevoel dat ons hele lichaam aanspreekt. Dit vermogen om een visuele ervaring te transformeren in een lichamelijke sensatie staat centraal in haar praktijk.
De landschappen van Hughes zijn niet slechts plaatsen om te beschouwen, maar ruimtes voor actieve ervaring waarin de toeschouwer wordt uitgenodigd zijn hele sensitieve wezen te betrekken. In “Float Along” (2024) creëren de randen die de compositie omlijsten een poort-effect dat ons letterlijk uitnodigt de ruimte van het schilderij binnen te gaan. Deze uitnodiging tot een perceptieve reis is kenmerkend voor haar benadering die nooit genoegen neemt met loutere voorstelling.
Haar recente serie “Tree Farm” (2024) gaat nog verder in deze verkenning van belichaamde perceptie. De bomen die ze schildert zijn geen simpele natuurlijke objecten, maar levende aanwezigheid die lijkt te ademen op het doek. In “Wits End” (2024) wordt een treurende wilg met kronkelige takken een metafoor voor ons eigen sensitieve lichaam, waarvan de vertakkingen ons zenuwstelsel oproepen.
De laatste ontwikkelingen in haar werk omvatten ook een verkenning van keramiek, waarin ze haar unieke visie naar de derde dimensie vertaalt. Deze sculpturen, hoewel nieuw in haar praktijk, verlengen natuurlijk haar onderzoek naar belichaamde perceptie en bieden de toeschouwer een nog directere fysieke ervaring van haar organische vormen.
Shara Hughes is er in geslaagd een unieke visuele taal te creëren die de traditionele grenzen van het landschap overstijgt om de fundamenten van onze perceptieve ervaring te verkennen. Haar werken beperken zich niet tot het afbeelden van de wereld, ze nodigen ons uit die opnieuw waar te nemen, met een frisheid en intensiteit die onze kijk op wat schilderkunst vandaag kan zijn transformeert. Haar werk herinnert ons eraan dat ware artistieke innovatie niet ligt in oppervlakkige nieuwigheid, maar in het vermogen onze blik op de wereld en op onszelf te vernieuwen.
