Luister goed naar me, stelletje snobs. Wang Yidong is niet zomaar een Chinese realistische schilder onder velen, hij is de belichaming van een artistieke wedergeboorte die met chirurgische precisie het westerse realisme en de traditionele Chinese ziel samenbrengt. Geboren in 1955 in het district Penglai, provincie Shandong, heeft Wang een visuele taal ontwikkeld die culturele grenzen overstijgt en toch diep geworteld blijft in zijn geboortestreek.
Wat meteen opvalt bij Wang Yidong, is zijn vermogen om de rauwe schoonheid te vangen in de gezichten van gewone boeren, vooral die jonge vrouwen die hij schildert met bijna religieuze aandacht. Zijn doeken zijn geen eenvoudige portretten, ze zijn stille manifesten, filosofische verklaringen over de menselijke waardigheid verborgen in de meest afgelegen hoeken van het Chinese platteland.
De bergachtige regio Yimeng, met haar eenvoudige volkstradities, pittoreske rivieren en majestueuze bergen, vormt niet alleen het decor van zijn werken, maar is het vlees en de ziel ervan. Wang heeft deze grond die hem voedde nooit verlaten, zelfs niet na zijn reizen en internationale successen. Integendeel, hij keert er voortdurend naar terug, als een pelgrim naar zijn heilige bron.
Neem bijvoorbeeld zijn schilderij “Teasing the Newly Weds, No.2 Lucky Cigarettes”, dat in 2008 voor 1,67 miljoen dollar werd verkocht. Het is niet het geld dat hier indruk maakt (hoewel het een aanzienlijk bedrag is voor een hedendaagse kunstenaar), maar de manier waarop Wang een traditionele huwelijkscene transformeert in een visuele meditatie over overgang, onschuld en verwachting. De jonge bruid, gehuld in haar vurige rood, wordt een levende metafoor van China zelf, geworteld in haar tradities en gedreven door een spanning naar de toekomst.
Rood is alomtegenwoordig in zijn werk. Dat is geen toeval. In de Chinese cultuur symboliseert deze kleur vreugde, geluk, voorspoed. Maar onder Wang’s penseel krijgt rood een bijna heilige antropologische dimensie. Het wordt de drager van een universele emotie die culturele clichés overstijgt. Op zijn doeken wordt rood niet simpelweg aangebracht, het wordt georkestreerd, gemoduleerd, tot gloed verhit tot het een fysieke aanwezigheid wordt die in dialoog gaat met de diepe zwarten en heldere witte van zijn composities.
Als de schildertechniek van Wang Yidong doet denken aan de grote westerse meesters, dan is zijn benadering van ruimte en tijd fundamenteel Chinees. In “Yi River” staan twee jonge dorpelingen bij een rivier, de ene slaapt op de rotsachtige oever, de andere probeert haar evenwicht te bewaren op een kleine rots. Deze ogenschijnlijk eenvoudige scène wordt door de magie van de compositie een reflectie op het fragiele evenwicht tussen traditie en moderniteit, tussen blijvendheid en verandering. De bomen omlijsten de vrouwelijke figuur met dezelfde precisie als een Chinees ideogram dat met een penseel is getekend.
Elke serieuze kunstenaar moet de kwestie van tijd onder ogen zien, en Wang Yidong beantwoordt die met een zeldzame intelligentie. In een tijdperk dat geobsedeerd is door snelheid en nieuwigheid, durft hij langzaam en zorgvuldig te schilderen, alsof elke penseelstreek een daad van verzet is tegen onze cultuur van het vergankelijke. Zijn doeken bestaan in een andere temporaliteit, die van contemplatie, duur en collectief geheugen.
Authenticiteit is het woord dat steeds terugkeert als men over Wang Yidong spreekt. Niet de oppervlakkige authenticiteit van toeristische ansichtkaarten, maar dieperliggende authenticiteit die voortkomt uit een intieme kennis van het onderwerp. Wang schildert de bewoners van Yimeng omdat hij hen kent, begrijpt en respecteert. Hij is geen voorbijgaande toerist of afstandelijke antropoloog, hij is er een van hen, en dat behoren straalt door in elk vierkante centimeter van zijn doeken.
Een fascinerend kenmerk van zijn werk is de manier waarop hij licht gebruikt. In zijn schilderijen is licht niet slechts een technisch hulpmiddel om volume te creëren, het wordt een volwaardig personage, een spirituele aanwezigheid die zijn onderwerpen omhult. Soms warm en omhullend zoals in “Burning Incense”, soms koud en onthullend zoals in “Snow Falls Silently”, is het licht bij Wang Yidong altijd betekenisvol, nooit vrijblijvend.
Kunstcriticus Wang Zhaojun merkte op dat de meeste kijkers een schilderij van Wang Yidong kunnen herkennen tussen werken van verschillende kunstenaars, zelfs zonder de maker te kennen [1]. Het is niet alleen een kwestie van persoonlijke stijl, het is het bewijs van een coherente en volledig gerealiseerde artistieke visie. Wang Yidong imiteert niemand, volgt geen trends, hij zoekt niet om te behagen. Hij schildert simpelweg wat hij ziet en voelt, met een radicale eerlijkheid die zeldzaam is geworden in de hedendaagse kunstwereld.
Als we het werk van Wang Yidong vanuit cinematografisch perspectief bekijken, ontdekken we een andere dimensie van zijn genialiteit. Zijn schilderijen functioneren als stilstaande beelden in een film die het verhaal van het landelijke China vertelt. Elk doek vangt een precies moment, maar suggereert ook een vóór en ná, een impliciete vertelstructuur die de grenzen van het kader overstijgt. Deze cinematografische kwaliteit is vooral duidelijk in werken als “Idle Night” of “Silent River Valley”, waar de tijd lijkt stil te staan in een betekenisvolle afwachting.
De Chinese cinema, met zijn lange takes en aandacht voor dagelijkse details, deelt met Wang Yidong deze contemplatieve geduld, deze vaardigheid om het buitengewone in het gewone te vinden. Net als de films van Jia Zhangke of Zhang Yimou nodigen Wang’s schilderijen ons uit om ons blik te vertragen, om even te blijven hangen bij de gezichten, gebaren en objecten die het onzichtbare weefsel van ons leven vormen.
“Ik zal het noorden van het Chinese platteland blijven gebruiken als bron van creatie”, verklaarde Wang Yidong. “Wat compositie en conceptuele ontwikkeling betreft, ben ik diep geïnteresseerd in symbolistische en romantische schilderkunst. Ik probeer abstracte concepten uit te drukken door middel van figuratieve methodes” [2]. Deze uitspraak vat de ambitie van zijn artistieke project perfect samen: het gebruik van de taal van het realisme om realiteiten uit te drukken die het zichtbare overstijgen.
Wat Wang Yidong onderscheidt van vele andere realistische schilders is zijn vermogen beelden te creëren die tegelijkertijd op meerdere niveaus functioneren. Op het eerste gezicht zien we simpelweg een dorpsscène, een portret, een landschap. Maar hoe langer we kijken, hoe meer lagen van betekenis, symbolische resonanties en subtiele verbindingen tussen de elementen in de compositie we ontdekken. Deze semantische rijkdom verklaart waarom zijn werken ons lang na de eerste indruk blijven fascineren.
In een kunstwereld die wordt gedomineerd door concept en theorie, herinnert Wang Yidong ons eraan dat schilderkunst nog steeds rechtstreeks tot de zintuigen en emoties kan spreken. Zijn schilderijen hebben geen complexe uitleg nodig om gewaardeerd te worden, ze communiceren onmiddellijk, visceralerwijs. Deze toegankelijkheid betekent echter geen vereenvoudiging of gemak. Integendeel, het is het resultaat van hard werk, diepe reflectie en uitzonderlijke technische beheersing.
Wang Yidong behoort tot dat genre kunstenaars die nog steeds geloven in de kracht van het beeld om menselijke waarheid te onthullen. Niet een abstracte of intellectuele waarheid, maar die concrete en emotionele waarheid die we ontmoeten in de gezichten van de mensen van wie we houden, in de plaatsen die onze identiteit hebben gevormd, in de momenten van vluchtige schoonheid die betekenis geven aan ons leven.
Wanneer we naar een schilderij van Wang Yidong kijken, zijn we niet slechts getuigen van een demonstratie van technische virtuositeit (hoewel die onmiskenbaar is). We worden uitgenodigd deel te nemen aan een ervaring van wederzijdse herkenning, aan een daad van gemeenschap met die mensen en plaatsen die Wang met zoveel liefde en respect schildert. Misschien is het juist deze ethische dimensie, meer nog dan zijn formele kwaliteiten, die hem tot een werkelijk belangrijke kunstenaar maakt.
In deze tijden van sociale verscheuring en ecologische crisis herinnert het werk van Wang Yidong ons aan het belang van wortels, van behoren, van verbinding met een plaats en een gemeenschap. Zijn schilderijen zijn geen oefeningen in nostalgie, maar vitale bevestigingen van menselijke waarden die essentieel blijven ondanks de omwentelingen van de modernisering.
Misschien schuilt het geheim van Wang Yidong hierin: in zijn vermogen om culturele specificiteit te transformeren in universele resonantie, om van lokale ervaring een metafoor van het gemeenschappelijke menselijke lot te maken. Daarom spreekt zijn kunst zowel Chinezen als westerlingen aan, zowel plattelandsbewoners als stedelingen, zowel traditionalisten als modernisten.
In het grote verhaal van de hedendaagse Chinese kunst neemt Wang Yidong een unieke plaats in. Niet helemaal binnen de academische traditie, maar ook niet volledig erbuiten, heeft hij zijn eigen weg gebaand met rustige vastberadenheid en onwankelbaar vertrouwen in zijn artistieke visie. Deze onafhankelijkheid van geest is misschien wel zijn meest bewonderenswaardige eigenschap.
De volgende keer dat u de kans krijgt om een schilderij van Wang Yidong te zien, neem dan de tijd om stil te staan, echt te kijken en laat het beeld op u inwerken. U zult misschien ontdekken dat deze gezichten van Chinese boeren u op een verrassend intieme manier toespreken, dat deze landschappen van Yimeng resoneren met uw eigen jeugdherinneringen, dat deze scènes uit het dagelijks leven iets universeels in u raken. Het is het wonder van ware kunst, het herinnert ons eraan dat we, ondanks al onze verschillen, een gemeenschappelijke menselijkheid delen.
- Wang Zhaojun, “De stijl van Wang Yidong”, Creatieve Archieven van Wang Yidong, 2010.
- Wang Yidong, interview in China Art Newspaper, geciteerd in “De stijl van Wang Yidong” door Wang Zhaojun, 2010.
