Luister goed naar me, stelletje snobs, een Franse cowboy heeft het Amerikaanse Westen binnengevallen en het is tijd dat we erover praten. Mark Maggiori, die Franse geboren in Fontainebleau die zijn microfoon als nu metal-zanger verwisselde voor een penseel, biedt ons een visie op Amerika die Amerikaansser is dan die van de Amerikanen zelf. Vind je dat ironisch? Wacht maar af.
Laat me dit fenomeen beschrijven: een kunstenaar die tijdens zijn kunststudie in Parijs wolken schilderde in de vorm van orgies, verkoopt nu zijn doeken voor honderdduizenden dollars op veilingen. Ja, je leest het goed. Zijn schilderijen van cowboys onder dramatische luchten gaan weg als warme broodjes op een zomerkamp. En dat is geen toeval, het is een culturele ommekeer.
Maggiori is een geniale oplichter. Een Fransman die erin geslaagd is de meest heilige Amerikaanse mythologie, die van de cowboy, binnen te dringen en die terug te geven aan de Amerikanen alsof het hun eigen spiegelbeeld was, maar beter. Het is alsof een New Yorker in Parijs aankomt om Fransen te schilderen met baret en stokbrood, en heel Frankrijk uitroept: “Eindelijk iemand die ons begrijpt!” De absurditeit is totaal, en dat is precies waarom het briljant is.
Wat heerlijk pervers is aan dit verhaal, is dat Maggiori een Amerika vastlegt dat niet meer bestaat, of misschien nooit echt heeft bestaan. Zijn schilderijen zijn open vensters naar dé Amerikaanse fantasie bij uitstek: de vrije man in een oneindig landschap, onder een bedreigende en prachtige hemel. Een fantasie die de gevoelige snaren van de Amerikaanse identiteit beroert met de precisie van een zen-boogschutter.
Als je naar zijn werken kijkt zoals “Purple Haze” of “The Seeker”, wordt je getroffen door een duidelijke verwijzing naar westernfilms, vooral die van John Ford. Hier is onze eerste aanwijzing. Maggiori is niet zomaar een schilder, hij is een gefrustreerde cineast die gekozen heeft voor een stilstaand doek in plaats van bewegende beelden. Zijn werk is doordrenkt met filmtechnieken, perfecte kaders, dramatisch licht, een bevroren moment, alsof hij de meest iconische scènes uit grote westerns heeft bevroren.
Elk schilderij is een zorgvuldig gecomponeerde opname, waarbij de scherptediepte een essentiële rol speelt, net zoals in de uitgestrekte panorama’s van Ford. In “Monument Valley” heeft Ford een mythisch landschap gecreëerd, waarbij een echte plek werd veranderd in een symbool van het Amerikaanse Westen [1]. Maggiori doet precies hetzelfde. Zijn hemels, vlaktes, canyons zijn niet zomaar decors, het zijn volwaardige personages, net zoals bij Ford waar het landschap vaak een stille maar krachtige acteur in het verhaal wordt.
De cowboys van Maggiori, net als de helden van Ford, worden vaak gefilmd vanuit een laag standpunt, verheven door hun positie in de ruimte. Deze techniek, die Ford gebruikte om John Wayne een mythische dimensie te geven, past Maggiori toe op zijn onderwerpen om ze tot iconen te verheffen. Het is geen toeval dat we dezelfde emotie voelen bij “Stagecoach” als bij Maggiori’s “Thunderhead Riders”, beiden spelen in op onze fascinatie voor eenzame en stille helden.
Ford zei: “Ik maak westerns. Daarmee verdien ik mijn brood” [2]. Maggiori zou hetzelfde kunnen zeggen. Maar naast deze schijnbare eenvoud creëren beiden een Amerikaanse mythologie die levensechter is dan het leven zelf, een vervormde spiegel die terugkaatst wat Amerikanen willen zijn in plaats van wat ze werkelijk zijn.
Maar de film is niet de enige referentie die Maggiori’s werk voedt. Zijn werk is ook diep verankerd in een sociologische benadering die de constructie van nationale mythen en hun functie in de collectieve psyche onderzoekt. Als je naar de schilderijen van Maggiori kijkt, deze cowboys bevroren in hun grootsheid onder apocalyptische hemels, kun je een praktische toepassing zien van de theorieën van socioloog Émile Durkheim over collectieve symbolen en hun sociale cohesiekracht. Durkheim toonde aan hoe samenlevingen totems creëren, heilige symbolen die de gemeenschap zelf vertegenwoordigen, en hoe deze symbolen voorwerpen van verering worden [3].
De Amerikaanse cowboy is precies dat: een moderne totem, een bijna religieus symbool dat de fundamentele waarden van de Amerikaanse identiteit belichaamt, vrijheid, individualisme, moed tegenover de wilde natuur. Maggiori vangt, met een externe maar bewonderende blik, de essentie van deze totem en versterkt die, waardoor hij bijdraagt aan het behoud van wat Durkheim “het collectief bewustzijn” zou noemen binnen Amerika.
Er zit iets diep Durkheims in de manier waarop Maggiori zijn onderwerpen verheerlijkt. Zijn cowboys zijn niet zomaar mannen, het zijn manifestaties van een sociaal ideaal. Durkheim legde uit dat “religie een uiterst sociale aangelegenheid is” [4], en hetzelfde kan gezegd worden over de cultus van de cowboy in de Amerikaanse verbeelding. Maggiori is er ironisch genoeg een van de hogepriesters van geworden.
Wat interessant is, is dat Maggiori, als buitenlander, dit totem duidelijker kan zien dan degenen die ermee zijn opgegroeid. Hij bekijkt de Amerikaanse mythologie met een nieuwe blik, zonder het cynisme dat een hedendaagse Amerikaanse kunstenaar zou kunnen beïnvloeden wanneer hij dezezelfde thema’s behandelt. Zijn oprechtheid is zo verfrissend als verontrustend.
De durkheimiaanse sociologie leert ons ook hoe collectieve rituelen de sociale cohesie versterken. De tentoonstellingen van Maggiori, zijn “drops” van litho’s die online koopwoede creëren, functioneren precies als deze rituelen. Zijn fans nemen niet alleen deel aan een commerciële handeling, zij communiëren met een symbool van hun collectieve identiteit.
Wanneer we de carrière van Maggiori door deze sociologische bril bekijken, begrijpen we beter waarom deze Fransman zich zo snel heeft kunnen vestigen in een domein dat traditioneel voorbehouden was aan Amerikanen. Hij is niet zomaar een buitenstaander, hij is een actieve deelnemer geworden in de productie en het onderhoud van Amerikaanse collectieve symbolen. En hij doet dit met een authenticiteit die elke kritiek ontkracht.
Durkheim benadrukte het belang van “collectieve representaties” die samenlevingen in staat stellen over zichzelf na te denken en zich door de tijd heen te handhaven [5]. De schilderijen van Maggiori functioneren precies als deze collectieve representaties voor het hedendaagse Amerika, en bieden het een geïdealiseerd beeld van zichzelf in een moment van diepe identiteitscrisis.
Kijk wat er in een galerie gebeurt wanneer een nieuwe Maggiori wordt onthuld. Amerikanen dringen zich naar binnen, zijn enthousiast, herkennen zichzelf in deze beelden van een tijd die ze eigenlijk nooit hebben gekend. Dit is precies wat Durkheim beschreef: de kracht van een collectief symbool om een gevoel van verbondenheid en historische continuïteit te creëren, ook al is dat kunstmatig.
Maar er is nog meer. De visie van Maggiori is niet alleen nostalgisch, ze is ook vreemd eigentijds. Zijn cowboys zijn niet zomaar relieken van een geïdealiseerd verleden, het zijn avatars van wat veel Amerikanen nog steeds nastreven: vrije mannen (en soms vrouwen), zelfvoorzienend, in directe verbinding met een grootse en angstaanjagende natuur.
In een steeds meer verstedelijkt, gedigitaliseerd en ontkoppeld Amerika van haar fundamentele mythen, biedt Maggiori een herverbinding, een terugkeer naar symbolische wortels. Dit is precies wat Durkheim identificeerde als de essentiële sociale functie van totems en rituelen: het behoud van sociale cohesie door het herbevestigen van de fundamentele waarden van de gemeenschap.
Het meest ironische hiervan is dat het een Fransman is, een volstrekte buitenstaander ten opzichte van deze mythologie, die deze rol vervult. Maggiori is als een antropoloog die, door een vreemde stam langdurig te bestuderen, uiteindelijk een van haar meest gerespecteerde sjamanen wordt. Hij heeft de codes zo perfect geïntegreerd dat hij ze beter beheerst dan de autochtonen.
Laten we het hebben over de hemels van Maggiori, die dramatische wolken die lijken op het punt te staan zijn cowboys te verslinden. Die hemels zijn niet slechts decoratieve elementen, ze zijn de ware protagonisten van zijn werken. Ze vertegenwoordigen de grootsheid en de angstaanjagendheid van de Amerikaanse natuur, dat gevoel van het sublieme dat altijd de relatie van Amerikanen met hun landschap heeft gedefinieerd.
Deze onstuimige luchten creëren een essenti re dramatische spanning in het werk van Maggiori: de onbeduidende mens tegenover de enormiteit van de natuur. Het is geen toeval dat deze spanning centraal staat in de Amerikaanse mythologie, waar het individu voortdurend wordt gedefinieerd door zijn vermogen om het op te nemen tegen en te overleven in een vijandige maar prachtige natuur.
Door deze dreigende luchten te schilderen, reproduceert Maggiori niet alleen een schildertechniek, hij raakt iets wat diep geworteld is in de Amerikaanse psyche: de overtuiging dat het nationale karakter is gevormd door deze confrontatie met de wilde natuur. Het is een idee dat historicus Frederick Jackson Turner heeft ge fteoretiseerd in zijn beroemde “Frontier Thesis”, waarin hij stelt dat de Amerikaanse identiteit precies op deze frontlinie tussen beschaving en wildernis is opgebouwd [6].
Het meest vreemde in het verhaal van Maggiori is deze onwaarschijnlijke loopbaan. Hoe wordt een Franse nu metal-zanger de lieveling van de Amerikaanse west-artmarkt? Het is alsof Joey Starr scenes van de jacht op het paard gaat schilderen en de hele Britse aristocratie vecht om zijn schilderijen. De absurditeit is compleet.
Maar misschien is het juist die afstand die Maggiori zijn kracht geeft. Omdat hij geen Amerikaan is, hoeft hij zich niet te worstelen met de politieke en historische complexiteiten van het weergeven van de cowboy. Hij kan het benaderen met een verfrissende naïviteit, als een puur symbool en niet als een problematisch historisch figuur.
Die afstand stelt hem ook in staat om de valkuilen van kitsch te vermijden waar zo veel westernkunstenaars in vallen. Zijn cowboys zijn geen karikaturen, ze hebben een aanwezigheid, een zwaarte die hen verankert in een tastbare realiteit ondanks hun mythische dimensie. Het is een moeilijk evenwicht om te bewaren, en dat is misschien wel het ware genie van Maggiori.
Er zit iets diep paradoxaals in het succes van Maggiori. Aan de ene kant zijn zijn schilderijen vreselijk traditioneel in techniek en onderwerp. Aan de andere kant is het feit dat een Fransman de Amerikaanse iconografie zo volledig kan toe-eigenen op zich bijna subversief, een onbedoeld commentaar op de globalisering van nationale mythes.
Als je erover nadenkt, is er niets Amerikaansers dan dit verhaal. Een vreemdeling komt aan, eigenmakend de lokale codes, beheerst ze beter dan de localen en maakt uiteindelijk fortuin. Het is de Amerikaanse droom in de puurste vorm, een succesverhaal dat het mythe bevestigt dat het benut.
Dus ja, Maggiori is misschien een bedrieger, maar het is een geniale bedrieger, en zijn bedrog onthult meer waarheden over hedendaags Amerika dan veel geleerde sociologische analyses. Hij laat ons zien hoe mythes overleven, zich transformeren, globaliseren, terwijl ze hun fundamentele emotionele kracht behouden.
Misschien ligt daar het ware belang van het werk van Maggiori: niet in zijn onmiskenbare technische kwaliteiten of zijn fenomenale commerciele succes, maar in wat het ons onthult over het voortbestaan van nationale mythes in het tijdperk van globalisatie. Over hoe een Fransman Amerikaanser kan worden dan de Amerikanen zelf, door te laten zien wat ze wanhopig willen blijven geloven dat ze zijn.
En jullie, stelletje snobs dat alles denkt te weten over hedendaagse kunst, dat lacht om deze cowboys onder dramatische luchten, jullie lopen misschien een van de meest onthullende kunstfenomenen van onze tijd mis. Een fenomeen dat ons laat zien hoe nationale mythes grenzen kunnen overstijgen terwijl ze hun emotionele kracht behouden. Een les die conceptuele kunst, met al haar intelligentie, vaak niet zo doeltreffend weet over te brengen.
- Gallagher, T. (2009). “John Ford: De man en zijn films”. University of California Press.
- Bogdanovich, P. (1978). “John Ford”. University of California Press.
- Durkheim, É. (1912). “De elementaire vormen van religieus leven”. Presses Universitaires de France.
- Ebd.
- Durkheim, É. (1898). “Individuele en collectieve voorstellingen”. Revue de Métaphysique et de Morale.
- Turner, F. J. (1893). “De betekenis van de grens in de Amerikaanse geschiedenis”. Jaarverslag van de American Historical Association.
