Luister goed naar me, stelletje snobs: in het hedendaagse Chinese kunstlandschap profileert Zhao Zhao zich als een van de meest eigenzinnige makers van zijn generatie. Geboren in 1982 in Xinjiang, beweegt deze veelzijdige kunstenaar zich tussen millenniaoude tradities en radicale innovaties, waarbij hij een plastische taal smedt die evenzeer onze esthetische zekerheden bevraagt als ontwricht.
Het werk van Zhao Zhao ontvouwt zich in een veelheid aan media die elke poging tot categorisering tart. Schilderkunst, beeldhouwkunst, installatie, performance: de kunstenaar verwerpt bewust elke stilistische opsluiting en claimt deze veelzijdigheid als een manifest. “Zoveel werken maken is precies om geen stijl te hebben,” verklaarde hij in 2014 [1]. Deze positie getuigt van een artistieke benadering waarbij de vorm onverbiddelijk de expressieve noodzaak volgt, waarbij elk project zijn eigen visuele grammatica vereist.
De baudelairiaanse esthetiek van de moderniteit
De creaties van Zhao Zhao onderhouden diepe correspondenties met de baudelairiaanse gedachte van moderniteit. Charles Baudelaire definieerde deze als “het tijdelijke, het vluchtige, het toevallige, de helft van de kunst, waarvan de andere helft het eeuwige en het onveranderlijke is” [2]. Deze dialectische spanning doordrenkt het gehele oeuvre van Zhao Zhao, bijzonder manifeste in zijn recente series gewijd aan temporele constructies en geheugenobjecten.
In zijn installaties zoals “Contrôle”, waar natuurlijke kalebassen tijdens hun groei door mallen worden gedwongen, materialiseert de kunstenaar deze confrontatie tussen het organische en het kunstmatige. Deze beelden in wit Carrara-marmer vertalen plastisch het baudelairiaanse idee dat moderne schoonheid ontstaat uit de coexistentie van het natuurlijke en het geconstrueerde. De serie onthult hoe menselijke interventie, onder het voorwendsel van verbetering, de oorspronkelijke essentie van levende vormen onherroepelijk verandert.
De kunstenaar zet deze reflectie voort in “L’Échelle de Chine”, een monumentale installatie bestaande uit traditionele bamboeladders die in marmer zijn gereproduceerd. Deze hybride objecten belichamen de baudelairiaanse metamorfose van het alledaagse tot kunst: het gebruiksvoorwerp wordt een contemplatief beeldhouwwerk, het vergankelijke plantaardige verkrijgt minerale duurzaamheid. Zhao Zhao voert zo een poëtische transmutatie uit die het alledaagse verheft tot het sublieme, waarbij de verborgen schoonheid in de meest vertrouwde objecten wordt onthuld.
Deze benadering wordt verrijkt met een belangrijke temporele dimensie. Zoals Baudelaire het “eeuwige in het tijdelijke” ving, bevriest Zhao Zhao momenten van transformatie om hun universele betekenis te onthullen. Zijn schilderijen uit de serie “Couleur rose” getuigen van deze aanpak: de afgebeelde perziken en bloemen oscilleren tussen bloei en ontbinding, tussen leven en dood, en kristalliseren in de picturale materie de vluchtige essentie van het bestaan.
De moderniteit van Baudelaire vindt bij Zhao Zhao een eigentijdse vertaling die de specificiteit van de huidige Chinese conditie integreert. De kunstenaar grijpt de sociale en culturele veranderingen van zijn tijd om er een nieuwe poëzie uit te destilleren, een ongekende schoonheid geboren uit de confrontatie tussen traditioneel erfgoed en stedelijke realiteiten. Dit vermogen om sociologische observatie om te zetten in artistieke creatie vormt een van de meest opmerkelijke aspecten van zijn werk.
De resonantie van Jungs collectieve archetypen
Het werk van Zhao Zhao put ook uit de diepe structuren van het collectief onbewuste, zoals geformuleerd door Carl Gustav Jung. Het herhaald gebruik van universele symbolen, de trap, de berg, het ei en het dier, onthult een scherp bewustzijn van de archetypen die het menselijke verbeeldingsvermogen beheersen. Deze motieven zijn verre van louter iconografische verwijzingen; ze functioneren als activeringspunten van collectief geheugen.
De installatie “Météorites” illustreert perfect deze Jungiaanse dimensie. Door fragmenten van asteroïden in katoenen vitrines tentoon te stellen, roept Zhao Zhao het archetype van de oerkosmos op, die primitieve fascinatie voor hemellichamen. Deze buitenaardse stenen worden bewaarders van een geheugen dat voorafgaat aan de mensheid, getuigen van een kosmische tijd die onze verstand te boven gaat. De kunstenaar actualiseert zo het Jungiaanse archetype van het “Cosmische Zelf”, dat deel van het onbewuste dat ons verbindt met het universele.
De serie “Étoiles” zet deze archetypische verkenning voort door gebarenmatige schilderkunst te combineren met astronomische verwijzingen. De doeken tonen gekleurde clusters die tegelijk aan sterrennevels en cellulaire structuren doen denken. Deze visuele ambivalentie activeert het archetype van de “mandala”, Jungs symbool van psychische totaliteit waarin macrocosmos en microcosmos elkaar ontmoeten.
De vele zelfportretten van de kunstenaar onthullen een andere kant van deze benadering volgens Jung. Door zichzelf in verschillende stijlen en expressies af te beelden, verkent Zhao Zhao de vele facetten van het “Zelf”, die psychische instantie die volgens Jung bewust en onbewust integreert. Elk zelfportret wordt een andere “persona”, die de identiteitscomplexiteit van de hedendaagse individu onthult.
Deze archetypische dimensie wordt verrijkt door een Chinese culturele specificiteit die de Jungiaanse analyse complexer maakt. De “Jian-schalen” die Zhao Zhao verzamelt en hercreëert, functioneren als gelokaliseerde archetypen, dragers van een specifiek Chinees collectief geheugen. Deze millennia oude voorwerpen actualiseren het archetype van de “vaas”, Jungs symbool van ontvankelijkheid en spirituele transformatie, terwijl ze tegelijk hun bijzondere culturele identiteit behouden.
De kunstenaar toont zo aan hoe universele structuren van het collectief onbewuste samengaan met historische en geografische specificiteiten. Deze synthese tussen het universalisme van Jung en culturele particulariteit vormt een van de meest verfijnde dimensies van zijn werk, en onthult een schepper die lokaal en universeel tegelijkertijd kan denken.
De creatieve overtreding
Naast deze theoretische affiliaties kenmerkt Zhao Zhao’s kunst zich door een bewust transgressieve dimensie. Al in zijn eerste artistieke gebaren toont de kunstenaar een wil om te breken met gevestigde conventies. Deze kritische houding komt niet voort uit loutere provocatie, maar uit een diepe expressieve noodzaak, een diepgewortelde behoefte om de sociale en artistieke orde in vraag te stellen.
Zijn ingrepen in de openbare ruimte, zoals het wegnemen van fragmenten uit kunstwerken in Europese musea om nieuwe stukken te creëren, getuigen van deze subversieve benadering. De kunstenaar beperkt zich niet tot het bekritiseren van de kunstinstelling: hij draait het om, neemt het zich toe, en transformeert het tot creatief materiaal. Deze benadering onthult een opvatting van kunst als een actieve kracht voor sociale transformatie in plaats van slechts een esthetisch commentaar.
De serie “Contrôle” breidt deze kritische reflectie uit door de mechanismen van sociale normalisatie te bevragen. Door te laten zien hoe de natuur kan worden beperkt en vervormd door menselijke tussenkomst, schetst Zhao Zhao een impliciete parallel met de processen van sociale controle die individuen vormen. Het werk functioneert als een metafoor voor hedendaagse standaardisatie, waarmee wordt onthuld hoe het streven naar perfectie kan leiden tot de vernietiging van authenticiteit.
Deze kritische dimensie komt ook tot uiting in zijn relatie tot Chinese artistieke tradities. Ver van ze af te wijzen, activeert Zhao Zhao ze opnieuw door ze te verplaatsen naar hedendaagse contexten. Zijn onderzoeken naar de Jian-bekers illustreren deze benadering: de kunstenaar beperkt zich niet tot het reproduceren van deze millennia-oude objecten, hij heruitvindt ze volgens een hedendaagse esthetiek die hun verborgen moderniteit onthult.
De territoriale verankering
Het werk van Zhao Zhao onderhoudt diepe banden met zijn oorspronkelijke gebied, Xinjiang. Deze grensregio, een historisch kruispunt tussen Oost en West, doordrenkt zijn creaties met een bijzondere gevoeligheid voor kwesties van culturele identiteit en vermenging. Het “Taklamakan-project” vormt hiervan de meest uitgewerkte illustratie: door woestijnzand in tentoonstellingsruimtes te brengen, voert de kunstenaar een geografische verschuiving uit die de begrippen van verbondenheid en ballingschap bevraagt.
Deze territoriale dimensie beperkt zich niet tot geografische nostalgie. Het onthult een scherp bewustzijn van hedendaagse geopolitieke kwesties, vooral zichtbaar in de context van de “Nieuwe Zijderoute”. De werken van Zhao Zhao bevragen zo de economische en culturele transformaties die Centraal-Azië hertekenen, waarbij de spanningen tussen modernisering en het behoud van lokale identiteiten aan het licht komen.
De “Zaden” van zijn laatste tentoonstelling getuigen van deze hernieuwde territoriale bezorgdheid. Door bodhibonen voor te stellen, roept de kunstenaar gelijktijdig de boeddhistische spirituele dimensie en de botanische realiteit op. Deze werken functioneren als metaforen voor culturele ontkieming en suggereren hoe tradities kunnen herleven in nieuwe contexten.
Deze benadering onthult een kunstenaar die zich bewust is van zijn positie als culturele tussenpersoon. Woonachtig tussen Peking en Los Angeles belichaamt Zhao Zhao deze generatie Chinese kunstenaars die tussen verschillende werelden navigeren, een meervoudige identiteit aannemen die hun creatie verrijkt. Deze ervaring van geografische mobiliteit voedt een reflectie over de universaliteit van artistieke vormen en hun vermogen om tussen culturen te circuleren.
De territoriale verankering bij Zhao Zhao is dus geen regionaal denken, maar een artistieke strategie die lokale specificiteit gebruikt om universaliteit te bereiken. Deze benadering maakt deel uit van een oude Chinese artistieke traditie die verankering waardeert als voorwaarde voor spirituele verheffing. De kunstenaar actualiseert deze opvatting door ze aan te passen aan de realiteiten van de hedendaagse globalisering.
De kunst van Zhao Zhao verschijnt zo als een opmerkelijke synthese tussen culturele erfgoederen en hedendaagse innovaties. Zijn vermogen om westerse verwijzingen en Chinese tradities, conceptuele benaderingen en ambachtelijk vakmanschap, kritische positie en poëtische gevoeligheid te combineren, maakt hem tot een van de meest betekenisvolle makers van zijn generatie. In een wereld die voortdurend verandert, biedt zijn werk essentiële sleutels om de transformaties van onze tijd te begrijpen.
Zijn recente werk aan Jian-bekers illustreert deze synthese-aanpak perfect. Door historische research, hedendaagse creatie en esthetische reflectie te combineren, toont de kunstenaar aan hoe artistieke creatie onze relatie met cultureel erfgoed kan vernieuwen. Deze benadering onthult een rijpe maker die in staat is om de vruchteloze tegenstellingen tussen traditie en moderniteit te overstijgen om een werkelijk hedendaagse artistieke taal te smeden.
- “Zhao Zhao: Zo veel werken maken, is juist om geen stijl te hebben”, Tianjin Art Network, 2014
- Charles Baudelaire, “De Schilder van het moderne leven”, 1863
