Luister goed naar me, stelletje snobs, het is tijd om te spreken over een kunstenaar die de tijd transformeert tot schilderachtige materie met monastieke geduld. Wang Guangle is niet iemand die genoegen neemt met het in vijf minuten volkliederen van een doek om indruk te maken op het publiek. Nee, deze Chinese schilder, geboren in 1976 in de provincie Fujian, maakt van elk schilderij een existentiële meditatie, een metafysische verkenning waar de repetitieve handeling een ritueel wordt.
Stel je een man voor die hele maanden doorbrengt met het herhaaldelijk aanbrengen van lagen verf, opnieuw en opnieuw, als een monnik-kopiist die dezelfde heilige tekst tot uitputting overschrijft. Maar laat je niet misleiden: Wang Guangle is geen asceet verloren in zijn ivoren toren. Hij is een kunstenaar die in dialoog staat met de Chinese traditie en deze tegelijkertijd met een rustige durf in de moderniteit brengt, genoeg om de grootste meesters van de westerse abstractie jaloers te maken.
Laten we zijn serie “Terrazzo”, gestart in 2002, nemen. Op het eerste gezicht zou je kunnen denken aan een simpele reproductie van die granito vloeren die zo algemeen zijn in de Chinese architectuur van de jaren 70-80. Maar daar komt de filosofie van Henri Bergson in beeld, vooral zijn concept van “zuivere duur”. Net zoals Bergson het mechanische tijd van de klok onderscheidde van de geleefde tijd van het bewustzijn, transformeert Wang Guangle een simpel architectonisch motief in een meditatie over tijdelijkheid. Elk klein steentjesfragment, geschilderd met manische precisie, wordt het getuigenis van een geleefd moment, een moment van pure bewustzijn dat verankerd is in de schilderachtige materie.
Deze obsessie met de voorbijgaande tijd doet denken aan de overpeinzingen van Martin Heidegger over het zijn-naar-de-dood. Wang’s serie “Coffin Paint”, begonnen in 2004, is wellicht de meest treffende illustratie hiervan. Geïnspireerd door een traditie uit zijn geboortegebied waar ouderen ieder jaar hun doodskist overschilderen, een ritueel dat hen lang leven moest brengen, brengt de kunstenaar zorgvuldig opeenvolgende verflagen aan op zijn doeken. Het proces is net zo belangrijk als het resultaat: elke nieuwe laag representeert een cyclus, een symbolisch jaar, een confrontatie met onze vergankelijkheid.
Maar let op, laten we Wang Guangle niet reduceren tot slechts een filosoof van het penseel. Zijn genialiteit ligt in zijn vermogen om deze abstracte concepten te transformeren tot zintuiglijke ervaringen. Zijn schilderijen zijn geen illustraties van theorieën, maar fysieke aanwezigheid die ons confronteert met onze eigen relatie tot tijd. De monochrome oppervlakten van zijn recente werken, waar de kleur lijkt te stralen vanuit het midden van het doek als een innerlijk licht, creëren een contemplatieve ruimte die doet denken aan de kamers van James Turrell, maar met een soberheid die bewondering afdwingt.
Wat interessant is aan Wang Guangle is dat hij het sublieme schept uit het banale. Zijn “Terrazzo” zijn geen loutere reprodukties van vloeren, maar kaarten van geleefde tijd. Zijn “Coffin Paint” zijn geen eenvoudige oefeningen in laagvorming, maar meditaties over sterfelijkheid die hun macabere oorsprong overstijgen om een vorm van plastische sereniteit te bereiken. En zijn recente monochrome werken zijn geen louter gekleurde oppervlakten, maar portalen naar een tijdservaring die zich aan mechanische meting ontworstelt.
De kunstenaar drijft de logica van herhaling tot haar uiterste grenzen. In een tijdperk dat geobsedeerd is door snelheid en voortdurende vernieuwing, durft hij de tijd te nemen. Heel veel tijd. Sommige van zijn doeken vergen maanden werk, waarbij elke dag wordt bepaald door dezelfde handeling, dezelfde zorgvuldige verfapplicatie. Het is een daad van stille weerstand tegen de razendsnelle versnelling van onze tijd, een bevestiging dat traagheid een vorm van radicaliteit kan zijn.
De performatieve dimensie van zijn werk is onmiskenbaar, ook al blijft die onzichtbaar in het eindresultaat. Elk schilderij is het resultaat van een privé-performantie, een dagelijks ritueel dat het atelier transformeert tot een meditatieve ruimte. Hiermee plaatst Wang Guangle zich in een traditie van kunstenaars die, zoals On Kawara met zijn “Date Paintings”, het creatieve proces zelf tot kunstwerk maakten.
Wat Wang Guangle onderscheidt van zijn tijdgenoten, is dat hij de gemakkelijke tegenstellingen tussen traditie en moderniteit, Oost en West overstijgt. Zijn praktijk is noch een eenvoudige voortzetting van de traditionele Chinese schilderkunst, noch een slaafse overname van de codes van de westerse abstractie. Het is een unieke synthese die haar eigen taal en eigen temporaliteit creëert.
Neem bijvoorbeeld zijn manier van omgaan met het picturale oppervlak. In de Chinese traditie wordt schilderkunst vaak gezien als een middel om de essentie van de dingen vast te leggen in plaats van hun uiterlijk. Wang Guangle drijft dit idee in een radicaal nieuwe richting: zijn oppervlakten representeren de tijd niet, ze materialiseren deze. Elke schilderlaag is een gefossiliseerd moment, een temporele laag die zich opeenhoopt als de concentrische ringen van een boomstam.
Licht speelt een belangrijke rol in zijn oeuvre, maar op een subtiele en verfijnde wijze. In zijn recente schilderijen lijkt het uit het doek zelf naar binnen te stralen, en creëert het kleurgradaties die onze perceptie tarten. Het is niet het dramatische licht van de westerse clair-obscur, noch het atmosferische licht van de traditionele Chinese landschapsschilderkunst. Het is een conceptueel licht dat het verstrijken van de tijd en de opeenhoping van picturale materie materialiseert.
Het meest opmerkelijke aspect van zijn werk is misschien wel zijn vermogen om kunstwerken te creëren die tegelijkertijd functioneren als objecten voor contemplatie en als documenten van hun eigen maakproces. Elk schilderij is zowel een oppervlakte om te bekijken als een getuige van de tijd die besteed is aan het creëren ervan. Deze dubbele aard creëert een fascinerende spanning tussen de onmiddellijkheid van de waarneming en de duur van het scheppingsproces.
Zijn praktijk stelt fundamentele vragen over de aard van de hedendaagse schilderkunst zelf. In een wereld die verzadigd is met onmiddellijke en vluchtige beelden, wat betekent het om maanden te wijden aan het creëren van slechts één schilderoppervlak? Hoe kan de bewust langzame creatieve proces een daad van culturele weerstand worden?
De titels van zijn werken, vaak eenvoudige data, fungeren als tijdsaanduidingen die elk schilderij verankeren in een specifiek moment van zijn creatie. Maar in tegenstelling tot On Kawara, die de tijd systematisch en conceptueel vastlegde, verwerkt Wang Guangle die in het zelfde materiaal van zijn werken. De tijd wordt niet alleen genoteerd, maar belichaamd.
De tactiele dimensie van zijn werk is eveneens fascinerend. De oppervlakken van zijn schilderijen, met hun opeenhopingen van materie, nodigen het oog uit om tactiel te worden. Men krijgt de behoefte om deze werken aan te raken, om onder de vingers de lagen van opgebouwde tijd te voelen. Dit is een zeldzame eigenschap in de hedendaagse kunst, waar de fysieke dimensie van het werk vaak wordt verwaarloosd ten gunste van het concept.
Wang Guangle slaagt in deze prestatie: het creëren van werken die zowel intellectueel stimulerend als zintuiglijk bevredigend zijn. Zijn schilderijen zijn geen dorre stijl oefeningen, maar objecten die al onze zintuigen aanspreken, inclusief ons tijdsbesef. Misschien ligt hierin zijn grootste succes: een manier gevonden te hebben om tijd niet alleen zichtbaar, maar bijna tastbaar te maken.
De herhaling in zijn werk is nooit mechanisch. Elke nieuwe verflagen, elk nieuw gebaar, is een herbevestiging van de aanwezigheid van de kunstenaar, een spoor van zijn bewustzijn in actie. Het is een vorm van actieve meditatie die het creatieve proces transformeert in een spirituele oefening, zonder ooit in gemakkelijk mysticisme te vervallen.
Zijn werk stelt ook fundamentele vragen over het begrip authenticiteit in de hedendaagse kunst. In een wereld waar originaliteit vaak wordt verward met nieuwigheid, stelt Wang Guangle een vorm van originaliteit voor die gebaseerd is op diepte in plaats van verschil. Zijn variaties op hetzelfde thema zijn geen stompzinnige herhalingen, maar steeds diepere verkenningen van een artistiek territorium dat hij eigen heeft gemaakt.
De architecturale dimensie van zijn werk verdient eveneens nadruk. Zijn schilderijen zijn niet simpelweg oppervlakken om aan de muur te hangen, maar objecten die de ruimte eromheen transformeren. De dikke zijkanten van zijn doeken, waar de verf zich opstapelt in zichtbare lagen, creëren een overgang tussen de picturale ruimte en de echte ruimte die bepaalde bezorgdheden van het minimalisme herinnert, maar dan met een totaal andere gevoeligheid.
Men zou in zijn werk een subtiele kritiek kunnen zien op de consumptiemaatschappij en haar relatie tot tijd. In een wereld die geobsedeerd is door het onmiddellijke en het wegwerpbare, bevestigen zijn werken de waarde van lange tijd, van geduld, van langzame accumulatie. Het is een politieke positie, ook al wordt die nooit expliciet zo geformuleerd.
Wang Guangle is een kunstenaar die een unieke schilderkunstige taal heeft weten te creëren, waar tijd niet slechts een onderwerp is, maar de materie zelf van het werk wordt. Zijn praktijk, die conceptuele strengheid en sensualiteit van materie combineert, opent nieuwe perspectieven voor de hedendaagse schilderkunst. Zijn werk herinnert ons eraan dat echte artistieke innovatie kan voortkomen uit geduld en volharding.
